ედიშერ ჭელიძე - "გაქუს-ღა რაჲმე სიტყუად?"

 (საპასუხო წერილი არქიმანდრიტ ლაზარეს)¹

ამ ბოლო დღეებში (იგულისხმება 1999 წ.) ცნობილი გახდა არქიმანდრიტ ლაზარეს წიგნი (ბროშურას ვერ დავარქმევთ) სათაურით: О тайнстве пакирождения и о некрещенных младенцах, რაც წერილის სახით მომართულია უშუალოდ ჩვენდამი.

ხსენებულ თხზულებაში ავტორი საჩინოს ხდის იმ ფაქტს, რომ ჩვენს მიერ ადრე გამოქვეყნებულ სტატიაში სამგზის ნახსენები "ანონიმური რუსული პუბლიკაცია" თურმე მისივე ნამუშევარი ყოფილა. პატივცემული არქიმანდრიტი აღუშფოთებია ამ პუბლიკაციაში დაშვებული უმძიმესი შეცდომების მხილებას ჩვენს მიერ და თითქმის ხუთჯერ უფრო ვრცელი წიგნის სახით გვცემს პასუხს.

აღნიშნული წიგნის შესახებ ზოგადი შთაბეჭდილება ასეთია: მასში მჟღავნდება ავტორის უაღრესად ზვიადი, ამპარტავნული ტონი და საკუთარიგანსჯების სიმართლეში აბსოლუტური თავდაჯერებულობა. შედეგად, სახეზეა უკიდურესად მოუზომავი ბრალდებანი და შეურაცხმეოფელი გამონათქვამები ჩვენს მიმართ.

მიღებული შთაბეჭდილება არ იწვევს ჩვენს აღელვებას, რადგან ამგვარი წრეგადასულობა, როგორც ამაში სხვებთან პოლემიკის დროსაც არაერთგზის დავრწმუნებულვართ, ყოველთვის უმკვვთრესი სიმპტომია ზერელეობისა, არგუმენტთა უსაფუძვლობისა.

ათონის წმინდა მთის წმინდა კინოტის პასუხი უნათლავად აღსრულებულ ჩვილთა საუკუნო ხვედრის შესახებ*

რიცხვ. პირვ. φ. 2/5b/917
15/28 მაისი, 2000

მის უნეტარესობას

სრულიად საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქს ილია II-ს თბილისში

თქვენს უნეტარესობას, შვილურად და თაყვანცემითად, აღდგომილი ქრისტეს მიერ მოვიკითხავთ!

სიხარულით მივიღეთ რა თქვენი უნეტარესობის გულითადი ეპისტოლე წმინდა პასექის ჟამს, წინამდებარე ნაწერის გზით, რაც ბეჭედდადებულია წმინდა კინოტის მიერ, გამოვთქვამთ ჩვენს მხურვალე მადლობას, ერთი მხრივ, იმ ქრისტესმიერი სიყვარულისათვის, რაც თქვენ გამოავლინეთ ჩვენს წმინდა ადგილას მოღვაწე მამათა და ძმათა მიმართ, მეორე მხრივ, იმის გამო, რომ შესაძლებლობა მოგვეცა თქვენთან სულიწმინდისმიერი ზიარებისა, მესამე მხრივ კი, არანაკლებ, თქვენს იმ ღვთისსარწმუნო ვედრებათა გამო, უფლისადმი რომ აღავლენთ ჩვენთვის, ამ წმინდა მთაზე სიმდაბლით მცხოვრებთათვის.

იერუსალიმის ბერძნული მართლმადიდებლური საპატრიარქოს წმინდა სინოდის პასუხი*

უნათლავად აღსრულებულ ჩვილთა საუკუნო ხვედრის შესახებ

[საქართველოს საპატრიარქომ მიიღო წერილობითი პასუხი იერუსალიმის ბერძნული მართლმადიედბლური საპატრიარქოს წმინდა სინოდისგან უნათლავად აღსრულებულ ჩვილთა საუკუნო ხვედრთან დაკავშირებით. აღნიშნული პასუხი შედგება ორი დოკუმენტისგან. პირველი მათგანი (ინგლისურ ენაზე) ეკუთვნის წმინდა სინოდის მდივანს, არქიმანდრიტ დიმიტრის, რომელიც იერუსალიმის წმინდა და სამღვდელო სინოდის ბეჭდით და სახელით გვიგზავნის იერუსალიმის მართლმადიდებელი ეკლესიის სწავლებას ზემორე საკითხზე. მეორე დოკუმენტი (ბერძნულად) წარმოადგენს კონსტანტინე არისტარქოსის მიერ შედგენილ ტექსტს, რაც, მისივე მითითებით, შეიცავს “მართლმადიდებელი ეკლესიის მოძღვრებას” (τὴν διδασκαλίαν τῆς ὀρθοδόξου ἐκκλησίας) აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით. ეს ტექსტი არისტარქოსმა შეადგინა იერუსალიმის პატრიაქისა და წმინდა სინოდის საგანგებო დავალებით. პატრიარქმა დიოდოროსმა და იერუსალიმის წმინდა სინოდმა აღნიშნული ტექსტი მიიღეს, დაბეჭდეს და, როგორც ითქვა, საქართველოს ეკლესიას გამოუგზავნეს იერუსალიმის მართლმადიდებელი ეკლესიის სახელით.

მართლაც ვის შემოაქვს შფოთი და დამღუპველი მოძღვრებანი საქართველოს ეკლესიაში

[5]სრულიად მოულოდნელად ახლახანს (იგულისხმება 2004 წ.) წავაწყდით ბროშურას, გამოცემულს წმ. დავით აღმაშენებლის სახელობის მართლმადიდებელი მრევლის კავშირის მიერ, სათაურით: "ვის შემოაქვს შფოთი საქართველოს სამოციქულო ეკლესიაში" (თბ. 2003). ჩვენ, რა თქმა უნდა, არ შევჩერდებით იმ ათასგვარ ზმანებაზე, რითაც ამ ბროშურის ავტორები არიან მოცულნი და მოხიბლულნი (რომც შევჩერდეთ, მაინც ვერ განვხიბლავთ), მეტიც, პასუხსაც არ გავცემდით, რომ არა კვლავაც თავჩენილი მოვლენა, - მთელი ბროშურის გამმსჭვალავი, - როგორმე გადარჩეს მოძღვრის უცთომელობის მითი და, შესაბამისად (რადგან სხვა გზა არ არსებობს), მართლმადიდებლობად გასაღდეს მწვალებლობა. ეს ყოველივე რომ გამოვააშკარაოთ, აბსოლუტურად საკმარისია თუნდაც მხოლოდ იმ მონაკვეთის განხილვა, რაც კონკრეტულად (სახელდებითად) ჩვენ გვეხება. მოვიტანთ მთელ ციტატას:

"სასულიერო აკადემიის ლექტორმა ე. ჭელიძემ არქიმანდრიტ რაფელის ნაშრომში თითქოს "იპოვა" ერთგვარი "ნესტორიანელობის ერესი" და მთელ საქართველოს მოჰფინა, მამა რაფელი ერეტიკოსიაო, რაც [6]სასულიერო აკადემიის გაზეთებშიც დაიბეჭდა. მაშინვე ეს "ცნობა" რადიო "თავისუფლებამ" მთელ მსოფლიოში გაავრცელა. არქიმანდრიტი რაფელი თუ მართლა ერეტიკოსი იყო, იერარქებს, საქმის გულდაგულ გამოძიებისა და მწვალებლობის დადასტურების შემდეგ, რამდენჯერმე უნდა შეეგონებინათ მისთვის და თუკი მწვალებლობის ქადაგებას გააგრძელებდა, უნდა განეკვეთათ ეკლესიიდან. ისინი ვალდებულნი იყვნენ, დაებარებინათ ორივე მხარე და მოესმინათ როგორც ბრალმდებელისათვის, ისე ბრალდებულისათვის. ჩვენთვის ცნობილია, რომ მამა რაფელმა მაშინვე წერილობით მიმართა სასულიერო აკადემიის რექტორს და შესთავაზა, იმავე აკადემიის გაზეთის ფურცლებიდან ეპასუხა ნებისმიერ ბრალდებაზე, მაგრამ არანაირი პასუხი არ მიუღია. გამოდის, რომ ბრალს სდებენ და თავისმართლების საშუალებას კი არ აძლევენ. ამ თემაზე დაწერილი მისი სტატიები ხელნაწერებად რჩებიან, ცილისწამება კი მორწმუნეთა გულში ნავარდობს. არადა საკმარისი იყო გადაეშალათ მიტროპოლიტ მაკარის "დოგმატური ღვთისმეტყველების" სახელმძღვანელო, რომელიც აღიარებულია ეკლესიის მიერ და ენახათ მე-2 ტომის 139-ე თავი (გვ. 93-100), რათა დარწმუნებულიყვნენ, რომ ე. ჭელიძის მიერ გაკრიტიკებული არქიმანდრიტ რაფელის სწავლება სინამდვილეში არის მართლმადიდებელი ეკლესიის სწავლება" (გვ. 6-7).

"ლოცვანი და დაუჯდომელი ღმრთისმშობლისაჲ" - ახალი, შესწორებული გამოცემა

"ლოცვათა" და "ღვთისმშობლის დაუჯდომლის" ახალი გამოცემის გამო

კრებული, რასაც ქართულად "ლოცვანი" ეწოდება, გვიანდელი წარმოშობისაა. მიუხედავად იმისა, რომ ყოველი ქრისტიანისთვის განკუთვნილი ლოცვები უძველესი დროიდანვე იჩენს თავს წერილობითი სახით, საკუთრივ ცალკე კრებულის შექმნა, როგორც ჩანს, მაშინ გახდა აუცილებელი, როდესაც  ამ ლოცვათა რაოდენობამ შთამბეჭდავ მოცულობას მიაღწია.

უეჭველია, რომ "ლოცვანი", როგორც კრებული, აღმოცენებულია იმ სამღვდელმსახურო წიგნიდან, რასაც "ჟამნი" ჰქვია. მართლაც, ამ ორ კრებულს შორის ხელშესახები ტექსტობრივი ნათესაობაა, თუმცა კონკრეტულად როდის უნდა მომხდარიყო "ჟამნის" საფუძველზე "ლოცვათა" კრებულის ჩამოყალიბება, ძნელი სათქმელია. საფიქრებელია ამას ადგილი ჰქონოდა XIV-XV სს-ში, რადგან უფრო ადრეული ეპოქის მოღვაწეებისთვის "ლოცვანი" ჯერ კიდევ უცნობია. ამ მხრივ განსაკუთრებით საგულისხმო ჩანს ქართულ მასალაზე დაკვირვება. ცნობილია, რომ ქართველი მოღვაწეები უდიდესი ყურადღებით ეკიდებოდნენ ბიზანტიური ლიტურგიკული წიგნების ქართულად თარგმნას და ახდენდნენ საღვთისმსახურო სიახლეთა დაუყოვნებელ ათვისებას, რაც ყოველთვის იმდენად თანადროული იყო, რომ დღეს მკვლევართა სამართლიან  განცვიფრებასაც იწვევს. ასეთ დროს, ცხადია, მრავლისმთქმელი უნდა იყოს, რომ "ლოცვანი", როგორც კრებული, სახელგანთქმულ ქართველ მთარგმნელ-ლიტურგისტთა უმდიდრეს სამღვდელმსახურო მემკვიდრეობაში არსად ავლენს თავს. ეჭვი არაა, რომ ამ კრებულს აუცილებლად თარგმნიდა წმ. გიორგი მთაწმინდელი, საბერძნეთში და კონკრეტულად ათონის მთაზე მსგავსი რამ რომ უკვე არსებულიყო. აღარაფერს ვამბობთ ისეთ მოღვაწეებზე, როგორებიცაა წმ. ექვთიმე მთაწმინდელი, წმ. ეფრემ მცირე, წმ. არსენ იყალთოელი, გელათის საღვთისმეტყველო სკოლის მოღვაწეები და სხვა, რომლებიც ასევე მნიშვნელოვნად იყვნენ დაკავებულნი ლიტურგიკული ძეგლების თარგმნით. ამიტომაა საგულვებელი "ლოცვათა" კრებულის გვიანდელობა.