ერთი წყარო წმ. დიონისე არეოპაგელის შესახებ

როგორც ცნობილია, არეოპაგეტული კორპუსის შექმნის თარიღი უდიდეს ინტერესს იწვევს მთელს მსოფლიოში და, რა თქმა უნდა, საქართველოშიც (გასაგები მიზეზების გამო).

XX ს-ის დამდეგიდან დომინირებს აზრი, რომ ხსენებული კორპუსი უნდა შექმნილიყო V ს-ის II ნახევარში ცნობილი ნეოპლატონიკოსის პროკლე დიადოხოსის გავლენით.

ამგვარი გაბატონებული აზრის პარალელურად მაინც შესამჩნევია ცალკეულ მკვლევართა მცდელობანი, უფრო ადრეულ (პროკლეს წინარე) ეპოქას მიაკუთვნონ არეოპაგეტული შრომები. მეტიც, 70-იან წლებში გამოქვეყნდა ვ. მიულერის ნაშრომი ”დიონისე არეოპაგელი”, სადაც ხსენებული შრომები კვლავ წმ. დიონისე არეოპაგელთან არის დაკავშირებული.

არსებული ქრონოლოგიური გაურკვევლობა გვავალდებულებს განსაკუთრებული ყურადღება დავუთმოთ ადრეული ეპოქის საეკლესიო ავტორებს და ანგარიში გავუწიოთ მათ ცნობებს. ამ კუთხით, ვფიქრობთ, უთუოდ საგანგებო ინტერესს იწვევს VII ს-ის ცნობილი მოძღვარი წმ. ანასტასი სინელი, რომლის შრომა, სათაურით ”წინამძღვარი”, შედის წმ. არსენ იყალთოელის მიერ თარგმნილ და შედგენილ ”დოგმატიკონში” (S-1463).

ესაა თავისთავად უმნიშვნელოვანესი საღვთისმეტყველო ძეგლი, მაგრამ მისი ძველი ქართული თარგმანის გაცნობისას (”დოგმატიკონის” ტერმინოლოგიური შესწავლა-ანალიზის დროს) ჩვენი ყურადღება მიიპყრო ხსენებული თხზულების ერთმა ადგილმა, სადაც გადმოცემულია უაღრესად მნიშვნელოვანი უწყება წმ. დიონისე არეოპაგელის შრომებთან დაკავშირებით.

წმიდა კვიპრიანე კართაგენელი

შესავალი

წმ. კვიპრიანე კართაგენელი, ტერტულიანეს მსგავსად, აფრიკელი ღვთისმეტყველი იყო, რომელიც აფასებდა თავისი წინამორბედის მოღვაწეობის ღირსეულ ნაწილს, ეყრდნობოდა მის მართებულ საღვთისმეტყველო სწავლებებს და ავსებდა მათ სათნოებითი მოძღვრების არსებითი ელემენტებით, რაც ტერტულიანეს შრომებში ნაკლებ შესამჩნევია. ნეტარი იერონიმეს უწყებით, წმ. კვიპრიანეს ჩვევად ჰქონდა ყოველდღიურად ეკითხა ტერტულიანე და ხშირად მიმართავდა ასე თავის მდივანს: ”მიბოძე მოძღვარი”, რითაც აღნიშნავდა იგი ტერტულიანეს (De vir. il.53).

წმ. კვიპრიანეს ცხოვრების შესახებ მრავალი სანდო წყაროა შემონახული, თუმცა ყველაზე მნიშვნელოვანი და ფასეული მათ შორის ესაა თვით კვიპრიანეს შრომები და მისივე ვრცელი მიმოწერა. ამასთან, კვიპრიანეს დაპატიმრების, გასამართლებისა და მარტვილობის შესახებ მოგვეპოვება Acta Proconsularia Cypriani, რაც ეყრდნობა ოფიციალურ ანგარიშებს. ასევე, მრავალი ხელნაწერითაა ცნობილი ”კვიპრიანეს ცხოვრება” (Vita Cypriani). ავტორად წარმოდგენილია კვიპრიანეს დიაკონი პონტიუსი, რომელიც თან ახლდა თავის მოძღვარს გადასახლებაში და მის გვერდით იყო დასჯის ბოლო წუთამდე (”ბრწყინ. კაცთ.”, გვ. 58). მიჩნეულია, რომ აღნიშნული ”ცხოვრება” პირველია ამ ჟანრის ძეგლებს შორის. სამწუხაროდ, ამ ნაშრომს ნაკლებად აქვს ისტორიული ღირებულება, რადგან დაწერილია მთლიანად პანეგირიკულ სტილში. ავტორი, რომელიც აღტაცებულია კვიპრიანეს ახოვანებით, მოსურნეა იმისა, რომ, როგორც თვითვე ამბობს, ”უკვდავი ხსოვნით მარადიულჰყოს ეს უბადლო და აღმატებული მაგალითი შთამომავლობის სასარგებლოდ” (თავი 1). ამრიგად, აღნიშნული ”ცხოვრება” წარმოადგენს შეგონებითი მიზანდასახულობით დაწერილ ბიოგრაფიას.

მეორე საუკუნის რომის პაპები

პაპი სოტერიუსი (166-174)

ევსები კესარიელს შემონახული აქვს კორინთოს ეპისკოპოსის დიონისეს ეპისტოლე სოტერიუს პაპისადმი (საეკლ. ისტ. 4.23. 9-10), რაც ცხადყოფს, რომ ხსენებულ პაპს მიუწერია ეპისტოლე კორინთელებისადმი. ეს ეპისტოლე ჩვენამდე არ მოღწეულა (ზოგი მკვლევარის, მაგ. ჰარნაკის აზრით, აღნიშნული ეპისტოლე უნდა უიგივდებოდეს წმიდა კლიმენტი რომაელის ზემოხსენებულ მეორე ეპისტოლეს კორინთელთა მიმართ).

პაპი ელევთერიუსი

ევსების ცნობით, ხსენებულ პაპს 177-178 წლებში მიუღია წმიდა ირინეოს ლიონელი (ლუგდუნელი), რომელმაც გადასცა მას ორი ეპისტოლე მონტანისტების ერესის შესახებ (პირველი ეპისტოლე გამოგზავნილი იყო ლიონის ქრისტიანული მრევლის მიერ, ხოლო მეორე - იმავე ქალაქის მარტვილთა სახელით). მიიჩნევენ, რომ ამ ეპისტოლეთა საფუძველზე ელევთერიუსმა წერილობით ამხილა მონტანიზმი.