წმიდა გრიგოლ პალამა

საღვთო სულის გაცხადებისა და მისი დაყოფის შესახებ, რაც აღსრულდა სულთმოფენობის ჟამს. აქვე სინანულის შესახებაც

[55]მცირედით უწინარეს, სარწმუნოების დიდი თვალებით ვიხილეთ ამაღლებული ქრისტე და არაფრით დავკლებივართ იმათ ნეტარებას, რომლებიც ღირსნი გახდნენ საკუთარი თვალით ეხილათ იგი. უფალი ამბობს: „ნეტარნი არიან, რომლებსაც არ უხილავს და ირწმუნეს“ (იოანე 15.29). ამგვარნი არიან ისინი, რომლებმაც სმენის გზით ირწმუნეს გულსავსედ და რწმენის გზით იხილეს იგი.

ამრიგად, ახლახანს ვიხილეთ ქრისტე, მიწიდან სხეულით ამაღლებული, აწ კი მოწაფეებზე მისგან ვლენილი წმინდა სულის გზით იმას ვჭვრეტთ, სადამდე მიწევნილა ამაღლებული ქრისტე, რაგვარ ღირსებამდე აუყვანია ჩვენი ბუნება, მან რომ ითვისა. ჭეშმარიტად, იქ ავიდა, საიდანაც გადმოვიდა მისგან გზავნილი სული, ხოლო თუ საიდან გადმოვიდა სული, ამას გვიცხადებს ის, ვინც იოელ წინასწარმეტყველის პირით ამბობს: „გადმოვღვრი ჩემი სულიდან ყველა ხორცზე“ (იოელ. 2.28). და მისდამი ამბობს დავითი: „გამოავლენ შენს სულს და შეიქმნებიან, და განაახლებ მიწის პირს“ (ფს. 103.30).

წმიდა გრიგოლ პალამა - აღსარება მართლმადიდებლური სარწმუნოებისა

[135]ერთი ღმერთი ყოველთა უწინარეს, ყოველთა ზედა, ყოველთა შინა, ყოველთა უზესთაეს. რომელსაც თაყვანსვცემთ და ვერწმუნებით მამაში, ძეში და სულიწმიდაში; ერთება სამებაში და სამება ერთებაში შეურეველად შეერთებული და განუყოფლად განყოფილი, ერთება თვით და სამება ყოვლისშემძლე, მამა დაუსაბამო, მაგრამ დაუსაბამო არა მარტოდენ როგორც უჟამო, არამედ, როგორც ყოვლითურთ უმიზეზო, ერთადერთი მიზეზი, ძირი და წყარო ძეში და სულიწმიდაში ხილული ღმრთეებისა, ერთადერთი წინადაუსაბამო მიზეზი ქმნილებებისა, არა ერთადერთი დამბადებელი, არამედ ერთადერთი მამა ერთი ძისა და გამომავლინებელი ერთი სულიწმიდისა, უმეტესი ძისა და სულისა, - უმეტესი, მარტოდენ, როგორც მიზეზი, სხვა მხრივ კი ყოვლითურთ მათი თანასწორი ღირსებით; მისი ერთი ძე – დაუსაბამო, როგორც უჟამო, არათუ საკუთრივ დაუსაბამო, რადგანაც დასაბამად, ძირად და წყაროდ აქვს მას მამა და მხოლოდ მამისაგან გამოვიდა იგი უწინარეს ყოველთა საუკუნეთა უსხეულოდ, უცვლელად, უვნებლად, შობითად, განუყოფლად; ღმერთი ღმერთისაგან; არათუ სხვა არის, როგორც ღმერთი და სხვა – როგორც ძე, არამედ მარადის არის იგი და მარადის არის ძე და ერთადერთი ძე, რომელიც მარადის ღმერთთან თანამყოფია შეურევლად.

წმინდა გრიგოლ პალამა - წმინდა მთის ტომოსი[1]

მემყუდროეთა[2] შესახებ

(იმათ წინააღმდეგ, რომლებიც საკუთარი გამოუცდელობისა და წმინდანებისადმი ურჩობის გამო უგულებელყოფენ  სულიწმინდის  საიდუმლო მოქმედებებს, გამოუთქმელად რომ იმოქმედებიან სულით მცხოვრებთა შორის და საქმეთაგან რომ ცხადდებიან, თუმცა კი სიტყვებით ვერ წარმოვაჩენთ მათ)

ამჟამად გავრცელებული, საზოგადოდ ყველასათვის ცნობილი და თავისუფლად ქადაგებული დოგმატები საიდუმლონი იყო მოსეს რჯულისა, სულიწმინდით წინასწარგანცხადებულნი მარტოოდენ წიასწარმეტყველთათვის. ის სიკეთენი, წმინდანებისადმი რომ არის აღთქმულნი სამერმისო საუკუნეში, - საიდუმლონია სახარებისებრ მოღვაწეობისა, რაც გადაეცათ და წინასწარ გაეცხადათ მათ, რომლებიც ღირსნი გახდნენ სულისმიერი მჭვრეტელობისა, თუმცა კი მათაც ზომიერად, თითქოს წინდის სახით.

ისევე, როგორც ვინმე იმჟამინდელი იუდეველთაგანი, თუკი უმადლოდ მოისმენდა იგი წინასწარმეტყველთა ნათქვამს, - რომ სიტყვა და სული თანამარადიულია და საუკუნეთა უწინარესი, - ალბათ, ყურებსაც კი დაიხშობდა, რადგან ჩათვლიდა, რომ ისმენდა იგი კეთილმსხურების მიერ აკრძალულ და კეთილმსახურთაგან აღიარებული სწავლების საწინააღმდეგო გამონათქვამებს, საწინააღმდეგოს, კერძოდ, ამ სწავლებისა: ,,უფალი, ღმერთი შენი, უფალი ერთი არს’’ (მარკ. XII 19), - ჩანს, ამჯერადაც იგივე შეემთხვევა მას, ვინც უკრძალველად ისმენს სულიწმინდის საიდუმლოებებს, შეცნობილთ მარტოოდენ სათნოების გზით განწმენდილთათვის. თუმცა, როგორც მაშინდელ წინასწარმეტყველებათა ახდომამ ცხადთან თანახმიერად წარმოაჩინა იმჟამინდელი საიდუმლონი და აწ გვწამს მამა, ძე და წმინდა სული, ღმრთეება სამგვამოვანი, ერთი მარტივი ბუნება, შეუდგენელი, შეუქმნელი, უხილავი, მოუაზრებელი, - მსგავსადვე, რაჟამს თავის დროზე გამოცხადდება სამერმისო საუკუნე, - გამოუთქმელი ცხადჩენისებრ ერთი ღმერთისა სამ სრულ გვამოვნებაში - ყველასათვის ნათელი გახდება, რომ  თანახმიერია ცხად [საქმეებთან][3] ამჟამინდელი საიდუმლონიც.