მოციქულთა მრავალ ენაზე ამეტყველება სულთმოფენობის ჟამს

62-63

მოციქულთა მრავალ ენაზე ამეტყველება სულთმოფენობის ჟამს

ჩვენს წინა საუბარში განვიხილავდით დაცემულ მდგომარეობაში კაცობრიობის გამთლიანებისათვის აუცილებელი პირობის – ერთი ენის რაობის საკითხს. იმ თვისებებს, რაც ამ ენას ყველაზე უფრო ძირეულად უნდა ჰქონოდა, კვლავ შეგახსენებთ, რომ გამსჭვალავი კაცობრიობის პირველ ენისა დაცემულ მდგომარეობაში უნდა ყოფილიყო ერთი მხრივ მწუხარება საკუთარი დანაშაულის გამო და მეორე მხრივ ამ მწუხარებაში სასოებაც იმისა, რომ ადამიანს ეპატიება დანაშაული და ის თავის სამშობლოს კვლავ დაუბრუნდება, კვლავ გამოიხსნება ცოდვისმიერი ტყვეობიდან.

მოგეხენებათ, მთელი ძველი აღთქმა მოლოდინია სწორედ ამ იმედის აღსრულებისა, მხსნელის მოვლინებისა, მაცხოვრის განკაცებისა და შესაბამისად ამგვარი მოლოდონი, ცხადია, კაცობრიობის ენაშიც არეკლილია. ჩვენ ამჟამად, რა თქმა უნდა, არ გვაქვს საშუალება იმისა, რომ კონკრეტული ნიმუშების საფუძველზე სხვადასხვა ენიდან წარმოვაჩინოთ უძველესი ფენა იმედის, სასოების შემცველი ლექსიკური ერთეულებისა, ე.ი. ლექსიკური ფონდის უძველესი ფენა ამ განწყობით აღვსილი, მაგრამ ზოგადად, დებულების სახით აღვნიშნავთ, რომ ისევე როგორც მწუხარების გამომხატველი ლექსიკური ნაწილი ამა თუ იმ ენისა, ჩვენი აზრით, უძველესი უნდა იყოს, უარქაულესი ამა თუ იმ ენისთვის და სხვადასხვა ენის ამ კუთხით შესწავლა, ვფიქრობთ, მიგვიყვანს დასაბამიერ ერთმთლიან ფუძისეულ ანდა ძირეულ საწყისამდე, ამგვარადვე ვფიქრობთ, რომ განუყრელობა მწუხარებისგან სასოებისა, რაც სინანულის განცდაში იგულისხმება, ასევე აღბეჭდილი იქნებოდა ენობრივი ფენომენში, კონკრეტულად ლექსიკაში და ამ კუთხითაც სხვადასხვა ენის კვლევა უაღრესად საგულისხმო შედეგამდე მიგვიყვანს. თვით ქართულ ენაშიც ეს სასვებით თვალსაჩინოა. ისეთი განფენა ფუძისა თუ ძირისა, როგორიცაა “ცხ” კომპლექსი, რომელიც ჩვენ გვხვდება მრავალ სიტყვაში (იქნება ეს “ცხოვარი”, “ცხოვრება”, “მაცხოვარი”, “სიცოცხლე” და სხვა) ამ ძირის უძველესობას გვიდასტურებს. მრავალი კუთხით, ლინგვისტთა დაუღალავი კვლევის საფუძველზე მეტნაკლებად არის დადგენილი კაცობრიობის ძირითადი ენების, არქაული ენების, ანდა უარქაულესი ენების თანხვედრანი, რაც ჩვენ მხოლოდ გავლენის საფუძველზე არ შეგვიძლია ავხსნათ, ე.ი. არ შეგვიძლია ავხსნათ, რომ აუცილებლად ერთი ენის გავლენით არის მეორე ენაში იდენტური, ანალოგიური, ზოგჯერ მხოლოდ მსგავსი, მაგრამ ესეც მნიშვნელოვანია, ენობრივი მოვლენები. ვფიქრობთ, რომ დაკვირვება არქაული ენებისადმი ამ კუთხითაც უნდა წარიმართოს, არა მხოლოდ გავლენების საფუძველზე აიხსნას ენათა შორის მსგავსებანი, ზოგჯერ იდენტურობანი გარკვეული ნიშნით, არამედ სწორედ იმ თვალსაზრისიდან გამომდინარე, რომ ეს ენები ირეკლავენ ნამსხვრევებს უძველესი, კაცობრიობის გამამთლიანებელი ერთი ფუძე ენისა. სამწუხაროდ, ეს მსმენელისთვის გასაგებია, რა თქმა უნდა, ნაკლებად თავსდება რადიო საუბარში, სპეციფიკური საკითხი გახლავთ, ჩვენ მხოლოდ ზოგად დებულებას გადმოვცემთ ამ შემთხვევაში, რაც, ჩვენი აზრით, კვლევისთვის უმნიშვნელო ნამდვილად არ უნდა იყოს, საკითხი, რომელიც კონკრეტული დასაბუთებით უფრო ხელშესახებად უნდა წარმოჩნდეს.

მაგრამ ამჯერად მეორე მხარეზე გავამახვილებთ ყურადღებას. ერთია სასოება და მეორეა ამ სასოების, ამ იმედის აღსრულება. თვისობრივად გამართლებული იმედი, ხორცშესხმული იმედი და იმედი წინასწარმეტყველური ფორმით, როდესაც ეს აღსრულება მხოლოდ და მხოლოდ მოესწავება, თვისობრივად ერთი და იგივეა, სიხარულის შემცველია. მაგრამ, რა თქმა უნდა, თავისი ხარისხით, თავისი ინტენსივობით სხვა არის სიხარული წინასწარმეტყველური, მოსწავებითი, წინასწარჭვრეტითი და სხვა არის სიხარული აღსრულებული, ხორცშესხმული, უშუალოდ განცდილი და შეხებული. ამ მომენტს ჩვენ ხაზს ვუსვამთ იმიტომ და იმ კუთხით, რომ ენაში აღბეჭდილობა სიხარულისა, რომ კაცობრიობის მიერ ჩადენილი დანაშაული გამოსყიდული იქნება ღვთისგან და კაცობრიობა არ დარჩება მიტოვებული დაცემულობაში, ცოდვის მიერ ტყვეობაში. ეს სიხარული, თანამედროვე ენებში ნამსხვრევების სახით უეჭველად აღბეჭდილია, აღბეჭდილობა კი მომდინარე დასაბამიერი ფუძე ენისგან, ჩვენ შეიძლება ამგვარი კვალიფიკაციით წარმოვადგინოთ: ესაა სიხარული წინასწარმეტყველური, წინამოსწავებითი, აჩრდილისებრი. მაგრამ როდესაც დადგა ჭეშმარიტი გამოხსნა, ჟამი გამოხსნისა, მოივლინა მაცხოვარი, ეს უკვე არის სრულყოფილი სიხარული იმ სასოებისა, რაც აქამდე კაცობრიობას ჰქონდა. და ეჭვი არაა, რომ ამ სიხარულმა ადამიანი მთლიანად განმსჭვალა ყველა მის თვისებაში, იქნება ეს ბუნებითი, თანდაყოლილი თუ მყარად შეძენილი, მყარად შთანერგილი და მათ შორის ენობრივ ფენომენშიც უეჭველად. და ესაა უკვე ენა ახალი აღთქმისეული, მაცხოვნებელი, სიხარულის შემცველი. თუ გამოხსნა კაცობრიობაზე მოვიდა და კაცობრივი ბუნება გამოხსნილი იქნა, რა თქმა უნდა, კაცობრივ ბუნებასთან ერთად გამოიხსნებოდა დაცემული მდგომარეობისათვის ნიშანდობლივი საურთიერთობო საშუალებაც, სალაპარაკო-სამეტყველო ენაც.

ჩვენ ერთ-ერთ საუბარში აღვნიშნავდით, რომ ენასთან დაკავშირებით მსჯელობა მის გაქრისტიანებაზე სავსებით რეალურად შეიძლება და ბოლო ხანებში გამოჩენილი სკეფსისი ამ კუთხით, ვფიქრობთ, ეკლესიურ ცნობიერებას მოკლებულია. თუმცა, ყოველშემთხვევაში მცდელობა აქეთკენაა, რომ ეს სკეფსისი სწორედ ეკლესიური მოძღვრებით დასაბუთდეს, რომ თითქოს არავითარი კავშირი ენას გაქრისტიანებასთან, გაღვთაებრიობასთან და სხვა არა აქვს. ეს ასე ნამდვილად არ გახლავთ და ენობრივი ფენომენის ეკლესიური გაგება აბსოლუტურად საწინააღმდეგოსკენ მიგვითითებს. ეს საწინააღმდეგო კი შემდეგია: ენობრივი მხარე, როგორც გამოხატულება შინაგანი აზრისა, რა თქმა უნდა, გარემოსთან ყოველთვის მისადაგებულია, ადამიანის მდგომარეობა მასში აუცილებლად აღბეჭდილია სხვადასხვა სახით და შეუძლებელი იყო ჩვენ გვეფიქრა, რომ უდიდესი სიხარული, რაც კაცობრიობას დაუდგა მხსნელის მოვლინების ჟამს, სრულყოფილად არ აირეკლა ენაში, როგორც სარკეში, მეტყველებაში, როგორც იმ უზენაესი ჭეშმარიტების გამოკრთომაში. ეს არეკლვა ჩვენ შეგვიძლია ენის გამოხსნად განვმარტოთ, ენის გამოხსნად წარმოვაჩინოთ და ბაბილონის გოდლიდან მოკიდებული, ვიდრე ამგვარი გამომხსნელობითი ღვაწლის აღსრულებამდე, კაცობრიობის ისტორიაში ენობრივი ნიშნითაც მხოლოდ დაცემულობის მდგომარეობა შეგვიძლია განვჭვრიტოთ. რეალურად ენობრივი ფენომენის, ენის, სამეტყველო თვისების გამოხსნა ჩვენ შეგვიძლია დავუკავშიროთ (ეს მოულოდნელი არ იქნება) სულიწმინდის გარდამოსვლას, სულთმოფენობას, როგორც დღეს ეწოდება ამ დღესასწაულს, თუმცა ის საკმაოდ გვიანდელი სახელწოდება გახლავთ. ძველად საქართველოში მას დაკანონებულ ტერმინად ეწოდებოდა “მარტვილიაი”, რომელიც წარმომავლობით ბერძნული ტერმინი გახლავთ და ნიშნავს დამოწმებას, დადასტურებას, რომ სულიწმინდამ თავისი გარდამოსვლით სწამა ის, რაც მაცხოვარმა იღვაწა ამ ქვეყნად და რაც მაცხოვარმა აღუთქვა თავის მოწაფეებს, რომ მოივლინებოდა ნუგეშისმცემელი. აი ეს დადასტურდა სულიწმინდის მიერ მისი გარდამოსვლისას, აღდგომიდან 50 დღეს და ამიტომ მიემართება მას ტერმინად “მარტვილია”, ანუ დამოწმება, დადასტურება. უცნაურია, მაგრამ ეს უძველესი სახელწოდება სულთმოფენობის დღესასწაულისა, უეჭველად ბერძნულიდან მომდინარე უთარგმნელი სახით, თვით ბერძნულში შემონახული არ არის. ამგვარი რამ ერთეული მოვლენა არ გახლავთ, ჩვენ შეგვიძლია მრავალ უაღრესად მნიშვნელოვან ტერმინს მივაქციოთ ამ მხრივ ყურადღება, რომლებიც ბერძნული სიტყვები გახლავთ, ტერმინებად ქცეულნი ანუ ამა თუ იმ მოვლენისადმი კონკრეტულ სახელებად დამკვიდრებულნი (დამკვიდრებულობა სწორედ ბერძნულის საფუძველზე ხდებოდა) ქართულში, საკუთრივ ბერძნულში დღეს ჩვენ ამ ტერმინებს ამგვარი გააზრებით ვერ ვპოულობთ. ეჭვი არაა, რომ ქართულში შემონახულია ბერძნული საეკლესიო ტერმინოლოგიის უადრესი ფენა, რაც თვით ბერძნულში შემდეგ დავიწყებას მიეცა. შორს რომ არ წავიდეთ გავიხსენოთ ისეთი უმნიშვნელოვანესი საეკლესიო ტერმინი, რაც არის ოდიკი, რომლის გარეშეც შეუძლებელია წმინდა მსახურების – ლიტურგიის აღსრულება, რაც ზედგარდაეფინება უწმინდეს ტრაპეზს და რასაც ჩვეულებრივ ლათინურად “ანტიმენსა” ეწოდება, ანუ ქართულად “ტრაპეზის სანაცვლო”. შეიძლება ითარგმნოს აგრეთვე როგორც “ტრაპეზზე გადასაფარებელი”, თუმცა სიტყვასიტყვით “ტრაპეზის სანაცვლოს” ნიშნავს, რადგან ოდიკი თავის თავში ტრაპეზის სულიერ მნიშვნელობასაც იტევს. ამიტომაა დაკანონებული დოგმატური წესი, რომ ოდიკის გარეშე შეუძლებელია ლიტურგიის აღსრულება. თუ ოდიკი არსებობს მსახურების შესრულება უკიდურეს შემთხვევაში ყველგან შესაძლებელია, მათ შორის გზაშიც. სწორედ ეს მხარე, რომ ოდიკი იტევს მთელ ლიტურგიას სულიერად თავის თავში და უკიდურეს შემთხვევაში მხოლოდ ოდიკიც კი საკმარისია იმისათვის, რომ მასზე ლიტუგია აღსრულდეს, აი ეს მხარე თვით სახელწოდებაშიც განჭვრეტილია. ის გახლავთ ბერძნული სიტყვა და ქართულად რომ ვთარგმნოთ ნიშნავს “საგზაო”. ეს არ გახლავთ თანამედროვე მკვლევართა მიგნება, თუმცა ზოგან ასე ჩანს თითქოს, რომ ეს შინაარსი დღევანდელი დაკვირვების შედეგია. სინამდვილეში ოდიკის კურთხევის უძველეს ქართულ თარგმანში (X ს-ის უმნიშვნელოვანეს ხელნაწერშია დაცული ეს თარგმანი დაცული) სათაურში განმარტებულია: “კურთხევაი ოდიკისაი, რომელ არს სამგზავროი”. ე.ი. ეს ტერმინი ქართულადაა თარგმნილი და განმარტებული. ხოლო “სამზგავრო” იმიტომ ერქვა მას, რომ როდესაც დასაბამიერ ეპოქაში ჯერ კიდევ ტაძრებით მოფენილი არ იყო მთელი ქრისტიანული ოიკუმენა, სამღვდელო პირები და ჭეშმარიტების მახარებელნი ერთი ადგილიდან მეორე ადგილას გადადიოდნენ ხშირად, ერთი მხრივ წარმართული საზოგადოების მოსაქცევად და მეორე მხრივ გარკვეული მსახურებების და მათ შორის ლიტურგიის აღსასრულებლად, სამღვდელოებას თან მიჰქონდა ოდიკი და საჭიროების ჟამს გზაში, მინდორზე, ველზე მათ შეეძლოთ მსახურების აღსრულება კარავში გარდაფენილ ოდიკზე. ამიტომ დაუმკვიდრდა ამ უწმინდეს ნივთს სახელად ოდიკი. ეჭვი არ არის, რომ ეს წოდება თვით ბერძნულში იქნებოდა ამ წმინდა მოვლენის აღმნიშვნელად. მაგრამ ეს ტერმინი შემონახული გახლავთ მხოლოდ ქართულში, ბერძნულში ის დაკარგულია, არცერთ ტექსტში თავს არ იჩენს და დამკვიდრებულია ლათინურიდან მომდინარე სახელწოდება “ანტიმენსა”, სადაც “მენსა” ლათინურდად ტრაპეზს ნიშნავს. სხვა მრავალი ტერმინი ამასვე მიგვითითებს და ერთ-ერთი მათგანი გახლავთ სწორედ ჩვენს მიერ ხსენებული “მარტვილიაი”, რომელიც უეჭველად ბერძნულიდან მომდინარეობს, თავის დროზე ბერძნულ საეკლესიო ტერმინოლოგიაშიც იქნებოდა, მაგრამ იქ დაკარგულია და შემონახულია ქართულში. მოგვიანებით, როდესაც ბერძნულთან ტერმინოლოგიური თანხვედრის აუცილებლობა მკვეთრად არის წარმოჩენილი საქართველოში, გადაიდგა მცდელობა იქეთკენ, რომ “მარტვილიის” ნაცვლად სულთმოფენობის დღესასწაულის აღმნიშვნელად ახალი, ბერძნულთან უფრო ზედმიწევნით თანხვედრი ტერმინი დამკვიდრებულიყო. ბერძნულში მარტვილიას ეწოდება “პენტე კოსტე”, ქართულად “ორმოცდამეათე”, ანდა “ორმოცდაათეული”. ორმოცდაათი ძველ ქართულში გახლავთ ერგასისი, საიდანაც “ერგი” ნახევარია და ერგასისი ასის ნახევარს ნიშნავს, ანუ ორმოცდაათს, ორმოცდამეათე, ორმოცდაათეული. რამდენიმე ტექსტში XII საუკუნისა ჩვენ უკვე გვხვდება “მარტვილიის” ნაცვლად ტერმინი ერგასისი. თუმცა ამ სიტყვას თავად “მარტვილია” არ შეუცვლია, იმდენად მყარად იყო ეს ბერძნული ტერმინი უთარგმნელად დაკანონებული, რომ ის კვლავ დარჩა. ძალიან გვიანდელია ტერმინი “სულთმოფენობა”, რაც ამ დღესასწაულს თუნდაც დღესაც ეწოდება. შეიძლებოდა გვეფიქრა, რომ “სულთმოფენობა” არც არის მთლად ადეკვატური ტერმინი შესაბამისი დღესასწაულისა. განსაკუთრებით ერთი შეხედვით უარყოფით გააზრებას იძენს კომპოზიტის პირველი ნაწილი მრავალობითში “სულთ”. “სულთმოფენობა” რომ ჩვენ დავშალოთ ის ასეთ სახეს მიიღებს – “სულთა მოფენა”. მაშინ როცა ვიცით, რომ აქ ხდება ერთადერთი სულის – სულიწმინდის მოფენა. შეიძლებოდა ეს სახელწოდება გასწორებულიყო ნართანიანი მრავლობითობის მიმანიშნებელი “თ”-ს ამოღებით და დამკვიდრებულიყო როგორც “სულმოფენობა”, მაგრამ საქმე ის გახლავთ, რომ არც “სულთმოფენობა” არის მცდარობის შემცველი ტერმინი, რამდენადაც ეკლესიის მამათა განმარტებით და მათ შორის უაღრესად ავტორიტეტული მოღვაწის წმ. კირილე ალექსანდრიელის პირდაპირი მითითებით სულიწმინდის გარდამოსვლისას ხდება გარდამოსვლა ცეცხლის ენების სახით სხვადასხვა ნიჭისა და სხვადასხვა მადლისა, რომლებიც შეიძლება სულებად იწოდოს. ე.ი. სულთა გარდამოსვლა ხდება არა იმ გაგებით, რომ მრავალია სულიწმინდა, სულიწმინდა ერთია, მაგრამ ამ სულიწმინდისგან ხდება მონიჭება მადლთა, ანუ სიმბოლურად იგივე სულთა. თუ მადლი, ნიჭი განმასულიერებელია ადამიანისა, პირობითად ყოველ სახეობას ნიჭისას, ყოველ სახეობას მადლისას შეიძლება ეწოდოს სული, ბერძნ. პნევმა. სულიწმინდას ბერძნულში ეწოდება სწორედ ტო ჰაგიონ პნევმა (წმინდა სული), ანდა ტო პნევმა ჰაგიონ (სულიწმიდა) და კირილე ალექსანდრიელი ეხება რა სულიწმინდის გარდამოსვლის საკითხს, სწორედ ამგვარ განმარტებას გვაძლევს, რომ გარდამოვიდა რა წმინდა სული (ტო ჰაგიონ პნევმა) და გარდამოაფინა რა ნიჭნი თავისნი, ეს ნიჭნი არის იგივე სულნი, ბერძნ. ტა პნევმატა (მრავლობითში). ოღონდ ეს სიტყვა უკვე საკუთრივ სულიწმინდას კი არ გულისხმობს, არამედ სულიწმინდისგან ჩვენდამი, კაცობრიობისადმი მადლით მონიჭებულ განმაღმრთობელ თვისებებს. ამ გაგებით ჩვენ შეგვიძლია დღევანდელ ტრადიციაში მყარად დამკვიდრებული ტერმინი “სულთმოფენობა”, ამ დღესასწაულის აღმნიშვნელად, აღარ შევცვალოთ. რომ არა ეს მომენტი, რომ არა ეს სრულიად ერთაზროვანი და გასაგები განმარტება წმ. კირილე ალექსანდრიელისა, ალბათ უნდა გადადგმულიყო ნაბიჯი იქეთკენ, რომ “სულთმოფენობის” ნაცვლად დაგვემკვიდრებინა ტერმინი “სულმოფენობა”, ანდა აღგვედგინა ძველი ქართული “მარტვილიაი”. მაგრამ ხსენებული განმარტება ჩვენ ამ სირთულეს გვაცილებს თავიდან, ოღონდ ყოველმა მორწმუნემ უნდა იცოდეს, რომ როდესაც ამ ტერმინს წარმოთქვამს აქ არ იგულისხმება მრავალი სულიწმინდის გარდამოსავლა, არამედ სულიწმინდისგან მრავალი მადლის, მრავალი ნიჭის, როგორც პირობითად სულების გარდამოფენა ჩვენზე, რომელნიც განმასულიერებელნი არიან ჩვენი. აი ამგვარი გაგება უნდა ჩაიდოს ამ ტერმინში და მაშინ ეს ტერმინი სავსებით უფლებამოსილად შეიძლება დატოვებულ იყოს დღევანდელ საეკლესიო მსახურებაში სულიწმინდის გარდამოსვლის აღმნიშვნელად.

ჩვენ ამ დღესასწაულს და მის სახელწოდებებს სწორედ ამ კუთხით შევეხეთ, ანუ ეს ყველაფერი იმ მიმართულებით გვინდა გავიაზროთ, რაც ენის საკითხს ეხება. თუ ნიჭნი გარდამოვიდა სულიწმინდის გარდამოსვლისას და ამ ნიჭთა ყოფითი გამოხატულება გახლდათ ის, რომ მოციქულები სხვადასხვა ენაზე ამეტყველდნენ, რომ არცერთი ეს ენა ადრე მათ არ იცოდნენ, მათგან აქამდე უცოდნელ ენებზე ამეტყველდნენ, თუ ეს მოვლენა მოხდა, რა თქმა უნდა, მას თავისი განმარტება სჭირდება. პირდაპირ გვაქვს საქმე ენობრივ ფენომენთან, მეტყველებასთან, მეტყველების მრავალსახეობასთან, მაგრამ აქვე გამოკვეთილია ისიც, რომ ამ მრავალსახეობის საფუძველი ერთი წმინდა აზროვნებაა, რაც ყველა ენაზე უნდა მიეწოდოს კაცობრიობას. აი ეს ჩანს ამ მოვლენაში. სხვადასხვა ენები კი არ გარდამოვიდა მოციქულებზე, ჩვენ ასე კი არ უნდა გავიგოთ ეს მონაკვეთი ახალი აღთქმის თხრობისა, არამედ გარდამოვიდა ერთი სულიერი მეტყველება, ერთი სულიერი აზროვნება, სამოთხისეული წმინდა ზრახვა, წმინდა გულისხმა, რაც მოციქულებს ღვთის მადლით, ყოფითი გაგებით, მრავალ სალაპარაკო ენაზე ამეტყველების ვალდებულებად ექცათ, მოციქულთა ვალდებულება გახდა ეს. იმიტომ, რომ სწორედ ისინი მიწვდნენ ამ უსაღვთოეს მადლს, სწორედ ისინი გახდნენ ამ უსაღვთოესი მადლის (ვგულისხმობთ ცოდვამდელ წმინდა მეტყველებას, ცოდვამდელ წმინდა აზროვნებას, შინაგან სიტყვას) მიმღებნი, მონაწილენი, წილმქონენი. მაგრამ. როგორც სხვა საუბრებშიც არაიშვიათად აღგვინიშნავს, ეკლესიური მოძღვრება პიროვნებას არ ავალდებულებს მხოლოდ სიწმინდისა და ჭეშმარიტების წვდომას, აუცილებელი, გარდაუვალი ვალდებულება ყველა იმ პირისა, რომელიც ჭეშმარიტებას, სიწმინდეს ეზიარა, გახლავთ ის, რომ სხვასაც გაუზიაროს ის, სხვისდამიც მიაფინოს ჭეშმარიტება, იყოს გამტარი ჭეშმარიტებისა. აი ეს გამტარობა ჭეშმარიტებისა, ანგელოზურ ძალთა შორის სრულიად თვალსაჩინოდ გამოკვეთილი, კაცობრიობაშიც, ღირსეულ მოღვაწეებშიც, წმინდანებშიც, ყოველი მათგანი გამტარია საღვთო ბრწყინვალებისა, საღვთო ჭეშმარიტებისა და გამტარია იმ აზრით, რომ თვით განღმრთობილი, თვით ამაღლებული, საკუთარი თავის განღმრთობითა და ამღლებით არანაირად არ უნდა დაკმაყოფილდეს, უმალ წარწყმედად გაუხდება მას მაშინ ეს განღმრთობა, თუ არ გამოიჩინა გულმოდგინება სხვათათვის ხელის აღპყრობისა, ანუ სხვათათვის ხელის მიწოდებისა, რომ ზევითკენ აიყვანოს ისინი, ისინიც აამაღლოს, ანუ ჭეშმარიტება მიაფინოს მათაც. როგორც ანგელოზები იერარქიულად ზემოდან ქვემოთ ერთიმეორეს გადასცემენ ჭეშმარიტებას, ანუ არიან გამტარნი საღვთო ბრწყინვალებისა იმ აზრით, რომ ჯერ თვითონ იღებენ და შემდეგ სხვებს მიაფენენ, ამგვარადვე ანგელოზთაგან ჩვენდამი გადმოცემული ჭეშმარიტება, ერთიმერორეში გამტარობის გზით, უფრო და უფრო ქვემოთ მდგომებს უნდა მივაფინოთ და ამ აზრით მთელი კაცობრიობა, ანუ ის კაცობრიობა, რომელიც ინებებს ჭეშმარიტებისკენ სწრაფვას, ინებებს ჭეშმარიტების ხმის სმენას, მთელი კაცობრიობა ამავე ჭეშმარიტებაში უნდა შემოვიდეს, ამგვარი გზით – ურთიერთგამტარობით, ურთიერთისადმი ჭეშმარიტების გადაცემის გზით. და როდესაც თავად ჭეშმარიტება (სულიწმინდა) გარდამოვლინდება, სული ჭეშმარიტებისა (როგორც მას ეწოდება პავლე მოციქულისა და ეკლესიის მამათა მიერ) და ისაა სწორედ თავადი ჭეშმარიტება, ისევე როგორც მაცხოვარი თავადი ჭეშმაირტებაა, მამა ღმერთი თავადი ჭეშმარიტებაა, ანუ უმალ ერთი ჭეშმარიტებაა მამა, ძე და სულიწმინდა, რამდენადაც ჭეშმარიტება ბუნებითი მოვლენაა და ერთი ბუნების მქონე მამა, ძე და სულიწმინდა ერთი ჭეშმარიტება გახლავთ, შესაბამისად თავადი ჭეშმარიტება სამივე მათგანზე შეიძლება ითქვას, მაგრამ ყველა ასეთ შემთხვევაში იგულისხმება, რომ სამივე მათგანი ერთი ჭეშმარიტებაა. ისევე როგორც ღმერთია მამა, ღმერთია ძე და ღმერთია სული, მაგრამ ჩვენ არანაირად არ ვგულისხმობთ სამ ღმერთს, ერთი ღმერთია სამივე მათგანი. ისევე როგორც შემოქმედია მამა, შემოქმედია ძე და შემოქმედია სული, მაგრამ ერთია შემოქმედი სამივე მათგანი, ამგვარადვე ჭეშმარიტების მხრივაც თავადი ჭეშმარიტებაა მამა, თავადი ჭეშმარიტებაა ძე და თავადი ჭეშმარიტებაა სული და რამდენადაც ბუნებითი და ნამდვილი ჭეშმარიტება ორი არ შეიძლება იყოს, ჭეშმარიტება ყოველთვის ერთია, უეჭველია, რომ მამაც, ძეც და სულიწმინდაც, სამივე როგორც ბუნებითი ჭეშმარიტება, ერთი ჭეშმარიტება გახლავთ. ამიტომ ვამბობთ რა სულიწმინდაზე, რომ თავადი ჭეშმარიტება გარდამოვიდა, ეს არ გულისხმობს იმას, რომ თითქოს რაღაც თავისეული ჭეშმარიტება ქონდეს სულიწმინდას მამისგან და ძისგან განსხვავებული. ყოვლითურთი, ყოვლადი ჭეშმარიტება სულიწმინდისა არის იგივეობრივი მამისა და ძის ჭეშმარიტებისა. აი ეს ჭეშმარიტება, გარდამოვლენილი ადამიანებისადმი აღდგომიდან 50-ე დღეს, მიეფინება მათ, მოციქულებში აღადგენს ცოდვამდელ მდგომარეობას, ანუ განაღმრთობს მათ. განღმრთობის მიზანდასახულობა გახლავთ ცოდვით დაცემამდელი მდგომარეობის აღდგინება ადამიანში. ეს აღსრულდება მოციქულებზე სულიწმინდის გარდამოსვლის ჟამს და თუ ცოდვამდელ მდგომარეობაში ადამიანი კვლავ უკუ აღდგება, რა თქმა უნდა, მას უბრუნდება დასაბამიერი წმინდა მეტყველება, შინაგანი სიტყვა. თუმცა რადგან ადამიანი, ამ შემთხვევაში კონკრეტულად მოციქულნი, მიუხედავად ამგვარი განღმრთობისა, კვლავ დაცემულ სოფელში მოღვაწეობენ, რადგან ისინი განღმრთობილნი განმაღმრთობელნი უნდა გაუხდნენ მთელ ამ სოფელს, აქ რჩებიან ისინი და არ ამაღლებულან ზეცად უფლისებრ, არ დაუტოვებიათ ეს სოფელი, კვლავ ამ ყოფაში მკვიდრობენ, შესაბამისად წმინდა აზრი, წმინდა სიტყვა, შინაგანმდებარე სიტყვა ანუ ცოდვით წარწყმედილი თავდაპირველი სულიერი მეტყველება, რაც მათში კვლავ გაცხოველდა, კაცობრიობას უნდა მიაფინონ ეს მადლი, სხვებსაც უნდა გადასცენ ეს მადლი და გადასცენ მათთვის გასაგებ ენაზე, ხმოვანი სიტყვით. მაგრამ, რადგან ხმოვან სიტყვაში, ადამიანის სამეტყველო ენაში უკვე შემოსულია სხვადასხვაობა, განსხვავებანი, სხვადასხვა ენაზე ამეტყველდებიან ისინი. ყოფითი გაგებით ამეტყველდებიან, თორემ სულიერად ერთი მეტყველებაა მათში, და უკვე მთელ კაცობრიობას და კაცობრიობის ყოველ ნაწილს თავის გასაგებ ენაზე, რამდენადაც მატერიალური სიტყვა, ხმოვანი სიტყვა შინაგან სიტყვას დაიტევს, აი ამ დატევნითობის მხრივ მიეწოდება ყველას თავადი ჭეშმარიტება, განმაღმრთობელი და განმაცხოველებელი მადლი.

 62–ე რადიო საუბარი ქრისტიანული ლიტერატურის შესახებ

ზეპირი საუბრის წერილობითი ვერსია სპეციალური დამუშავების გარეშე

აუდიო ვერსია იხ: https://www.youtube.com/watch?v=uAiqPA_Mj9k

მოციქულთა მრავალ ენაზე ამეტყველების შესახებ (მეორე ნაწილი)

მაცხოვრის განკაცების შესახებ

წინა საუბარში ჩვენ შევეხეთ საკითხს სულიწმინდის გარდამოსვლის ჟამს დასაბამიერი, ცოდვამდელი წმინდა მეტყველების აღდგინებასთან დაკავშირებით, რაც განხორციელდა და აღსრულდა მოციქულებზე, ღმრთივგანბრძნობილ მოღვაწეებზე, რომელთა ღმრთივგანბრძნობილობა სწორედ სულიწმინდის გარდამოსვლის ჟამს მთელი სავსეობით გამოვლინდა. ამგვარი გაღვთიურობა და განღმრთობა იმ მოვლენაში წარმოჩნდა ყველაზე მეტად, რომ მათ, საღვთო მადლით, კაცობრიობის სხვადასხვა ენებზე დაიწყეს მეტყველება. უკვე აღვნიშნავდით, რომ შინაგანი სიტყვა მიეცათ მათ, აღდგა და განცხოველდა მათში ის სულიერი მეტყველება, რაც ადამსა და ევას სამოთხეში ჰქონდათ, მაგრამ ამ მდგომარეობას, განღმრთობილობას, არცერთი განღმრთობილი, ეკლესიური სწავლებით, თავისი თავით მხოლოდ არ შემოსაზღვრავს. განღმრთობილობის მადლი აუცილებლად მათ სხვებსაც უნდა მიაფინონ, მაგრამ რამდენადაც სხვანი ჯერ კიდევ იმ სიწმინდემდე არ აღმატებულან და მათი სასმენელი კვლავაც ხმოვანი სიტყვით საზრდოობს მხოლოდ, ხმოვანი, მატერიალური, სალაპარაკო ენით ეუწყებათ მათ ის, რაც საკუთრივ მოციქულებმა სულიერი მეტყველებით, შინაგანი სიტყვით აღიქვეს და მიიღეს თავადი ჭეშმარიტებისგან, სულიწმინდისგან.

ჩვენ აქ ერთ მნიშვნელოვან საკითხს უნდა მივაქციოთ ყურადღება. მაინც რამ განაპირობა მოციქულთა მიერ ყოველგვარი სწავლის გარეშე სხვადასხვა ენებზე სიტყვის აღმოთქმა? რა თქმა უნდა, ეს სასწაულია, მაგრამ მხოლოდ თქმა იმისა, რომ ეს სასწაულია, ბევრს ჩვენ ვერაფერს ვერ განგვიმარტავს. იქნებ უფრო ღრმა რამ იგულისხმება ამ მოვლენაში, თუნდაც საკუთრივ ენობრივ ფენომენთან დაკავშირებით? ჩვენი აზრით ეს სრულიად თვალსაჩინოა. კერძოდ ვგულისხმობთ იმას, რომ ადამიანი, რომელიც შინაგან მეტყველებას სრულად იტევს, რომელიც შინაგანად ამეტყველებულია, შინაგანი სიტყვით არის გამსჭვალული, მას ენობრივი ფენომენის დასაბამიერი მარცვალი, ხმოვანი სიტყვის საფუძველი რაცაა, სამეტყველო ენის საფუძველი რაცაა, მოპოვებული აქვს. ყველაზე მნიშვნელოვანი სწორედ ეს გახლავთ. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, თუ ადამიანს შინაგანი სიტყვა თავის თავში გაცხოველებული აქვს, მას ყველა ენაზე შეუძლია მეტყველება, ყოველგვარი სპეციალური სწავლის გარეშე. ეს იმიტომ, რომ, კვლავ აღვნიშნავთ, ხმოვანი სიტყვა მხოლოდ სამოსელია შინაგანი სიტყვისა და თუ შინაგანი სიტყვა დარღვეული არ არის ცოდვილიანობით, თუ ის დასნეულებული და გაფერმკრთალებული არ არის და თავისი მთელი სისავსით ბრწყინავს, იმდენად მსჭვალავს ადამიანის მატერიალურ მხარესაც, ხორციელებასაცა, რომ ნებისმიერი სამეტყველო ენის სახით ის შეიძლება გამოვლინდეს მისგან. ჩვენ არა მხოლოდ მოციქულებთან დაკავშირებით ვხედავთ ამეტყველებას სხვადასხვა სალაპარაკო ენაზე ყოველგვარი სწავლის გარეშე, არამედ იმავეს ვხედავთ ყველა წმინდანთან დაკავშირებით. წმინდანი არის ის პიროვნება, რომელმაც ღვთის გამომხსნელობითი ღვაწლის, მაცხოვრის ამქვეყნიური მოღვაწეობის შემდეგ, მაცხოვრის კვალზე მიყოლით და მაცხოვრის კვალზე შედგომით საკუთარ თავში აღიდგინეს დაცემული ბუნების უბიწოება. ისინი, როგორც ერთ-ერთი წმინდანი ამბობს, ხორცში აღდგომილნი არიან უკვე, ე.ი. მართალია კვლავ ხორცში მკვიდრობენ, მაგრამ უკვე აღდგომილნი არიან და უკვე მოქალაქენი არიან სამოთხისა და სასუფევლისა. ამქვეყნად მკვიდრნი, რომელთაც განიღმრთეს თავი, რომლებიც განიღმრთნენ ღვთის მადლით და საკუთარი ნებითა და ძალისხმევით, სულიერად და პირდაპირი გაგებითაც სამოთხისა და სასუფევლის მოქალაქენი არიან, იმ ქვეყნის მკვიდრნი არიან, მაგრამ კვლავ ყოფაში მყოფნი. წმ. იოანე სინელი ამგვარ მოღვაწეებზე ამბობს: “რომლებიც ხორცში მყოფობენ ისინი სათნოების გზით (სათნოება ამ შემთხვევაში ერთ-ერთი აუცილებელი გზაა განღმრთობისა. მას შემდეგ რაც ადამიანი ნათელს იღებს, წმინდა საეკლესიო საიდუმლოებებით სრულიქმნება, მირონცხების შემდეგ ზიარების გზით, საზოგადოდ საეკლესიო მადლმოსილებას დაექვემდებარება. ამის შემდეგ პირადი ძალისხმევით ანუ სათნოებითი მოღვაწეობით ის განღმრთობის სიმაღლეს აღწევს) უკვე აღდგომილნი არიან სულიერად. და ამგვარი მოღვაწენი, რომლებმაც აღიდგინეს თავის თავში დაცემულობა ბუნებისა, რა თქმა უნდა, ენობრივი თვალსაზრისითაც იმავე სიმაღლეს წვდებიან მოციქულები რომ მიწვდნენ, წვდებიან შინაგანი სიტყვის ყოვლისმომცველ და ყოვლადშთამბეჭდავ გამოვლინებას, გამოკრთომას, იმ მარადიულ მანათობელ მზეს, მაცხოვრისგან მომდინარეს, საკუთარ თავში შეიწყნარებენ და შესაბამისად ამგვარი სიმაღლის მწვდომელნი ყველა ენაზე მეტყველების უნარს იძენენ. ადამიანი, ძალიან უხეშად რომ ვთქვათ, რომელიც რაღაც მოვლენის სათავეში დგას, ამ მოვლენის არსება თუ მას ხელთ უპყრია, რა თქმა უნდა, ყველა განშტოებას ასევე თავის თავში მოიცავს. ამგვარადვე შინაგანი სიტყვაც, როგორც ნებისმიერი ენობრივი გამოხატულების სათავე, დასაბამი (როგორც ბასილი დიდი ამბობს “დასაბამი” სწორედ იმას ნიშნავს, რომ ამ დასაბამიდან აღმოცენებული ყოველივე იგულისხმება და შედის ამ დასაბამში), აზროვნებითი წესი, განღმრთობილი, ცოდვის სნეულებისგან განთავისუფლებული, როგორც თავის თავში მომცველი ენობრივი ფენომენის ყოველი თვისებისა, ყოველი გამოხატულებისა, ყოველგვარი გამოკრთომისა, ამის მწვდომელი ადამიანი, რა თქმა უნდა, ყველა ენაზე მეტყველების უნარს იძენს. ამიტომ ხდება, რომ სწორედ მოციქულები, სწორედ წმინდანები ამეტყველდებიან სხვადასხვა ენაზე. ჩვენ, რა თქმა უნდა, ამ შემთხვევაში არ ვგულისხმობთ ისეთ მოვლენებს, როდესაც ღვთის განგებით შეიძლება მეტყველება, სალაპარაკო ენაზე ამეტყველება მოხდეს სრულიად სხვა მიზანდასახულობით, ე.ი. ყოველგვარი შინაგანი სიტყვის ანდა განღმრთობის გარეშე. არსებობს ღვთის განგებით აუცილებელი სხვადასხვა შემთხვევები, როდესაც ჩვენ ვხედავთ, რომ ზოგჯერ ცხოველიც კი ამეტყველებულა, როგორც ეს თუნდაც ასურელ მამათა ცხოვრებებში გვხვდება. მაგრამ ეს მათთვის ბუნებითი კი არაა, ეს მიეცათ მათ ღვთის მადლით გარკვეულ მომენტში აუცილებლობის გამო, რომ ადამიანმა ირწმუნოს დიდება ღვთისა, რომ ყოველივე მას ჰმორჩილებს და მათ შორის ცხოველებიც. მაგრამ ჩვენ ამ შემთხვევაში ვგულისხმობთ საკუთრივ განღმრთობილობას მაცხოვრის ღვაწლითა და ადამიანის პირადი ძალისხმევით მოპოვებულს, რისი (განღმრთობილობის) აუცილებელი თვისება გახლავთ დასაბამიერი წმინდა აზროვნების კვლავ მოპოვება, კვლავ განახლება თავის თავში. და თუ ეს წმინდა აზროვნება, როგორც უკვე ვთქვით, მხოლოდ და მხოლოდ გარემოსილი სახით (ტანსაცმელივითაა მისთვის გარემოსილი ანუ სალაპარაკო სიტყვა, თორემ არსება, მნიშვნელობის მქონე მხოლოდ თვითონ არის) გამოვლინდება ხმოვან სიტყვაში, ამ ხმოვანი სიტყვის არსების მომპოვებელი უნარს იძენს ყველა შესამოსელით გამოხატოს მისგან მოპოვებული საგანძური. ეს საგანძური, რომელიც მან მოიპოვა, ეს საუნჯე მას შეუძლია სხვადასხვა შესამოსელით ჩვენს წინაშე გამოაფინოს და ის მადლი, ის საუნჯე ჩვენთვისაც საზიარებელი გახადოს. აი ამგვარად შეიძლება გავიგოთ ჩვენ მოციქულთაგან სხვადასხვა ენებზე ამეტყველება და არა ისე, რომ მათთვის საკუთრივ ამ ენებზე ამეტყველება იყო არსებითი, რომ თითქოს ეს დადასტურდა ამ მოვლენით. ამ მოვლენით ის დადასტურდა, რომ ისინი განღმრთობილობის მდგომარეობაში არიან, სულიწმინდა გარდამოვიდა მათზე, ხოლო განღმრთობილობის მდგომარეობა აუცილებლად გულისხმობს იმას, რომ მოციქულებს კვლავ განუახლდათ თავის თავში დასაბამიერი ცოდვისგან შეურყვნელი წმინდა აზროვნება და ეს მადლი, ზემოხსენებული ვალდებულების შესაბამისად, ხსენებულმა მოციქულებმა მთელ კაცობრიობას მიაფინეს კაცობრიობის სხვადასხვა ნაწილისთვის მშობლიურ ენაზე, მათთვის გასაგებ ენაზე.

როდსაც ჩვენ აღვნიშნავდით, რომ განღმრთობილობის მიუხედავად მოციქულები კვლავ ხორცში მყოფობენ და შესაბამისად მათი გარეგანი მეტყველებაც აბსოლუტურად იმგვარია, როგორც ჩვენეული, ეს საკითხი ზოგჯერ გაუგებრობას იწვევს და ისმის კითხვა – განღმრთობილობა, სიწმინდესთან ზიარება, ადამიანში დასაბამიერი, ცოდვამდელი მდგომარეობის აღდგინება ხომ აუცილებლად უნდა შეეხოს ადამიანს მთლიანად? ე.ი. არა მხოლოდ სულიერად უნდა განიწმინდოს და აღდგეს თავდაპირველ უცოდველობაში ადამიანი, არამედ ხორციელადაც, რადგან, როგორც აღვნიშნეთ, ეკლესიური სწავლებით სხეულებრიობა და სულიერება ადამიანში არასოდეს არ იმიჯნება, ადამიანი როგორც ქმნილება ღვთისა გახლავთ მარადიული ერთობა სულიერებისა და სხეულებრიობისა. სხვა საკითხია რომ სულიერება და სხეულებრიობა ადამიანში შეიძლება გადაგვარდეს, ე.ი. არა მხოლოდ სულიერება, არამედ სხეულებრიობაც, ხორციელებაც შეიძლება გადაგვარდეს ცოდვის გამო, გაუკუღმართდეს, დაეცეს, ანდა თუ სიკეთისკენ წარემატება ადამიანი, აღდგეს დასაბამიერ მდგომარეობაში, როგორც ეს მართალთა შემთხვევაში იქნება მეორედ მოსვლის ჟამს, რომლებიც გაუხრწნელებული სხეულით, გაუკვდავებული, ნეტარეული სხეულით დამკვიდრდებიან სამოთხეში. ამგვარივე სხეული ქონდა ადამს ცოდვით დაცემამდე და ამგვარივე სხეულით აღდგა მაცხოვარი, როდესაც მან, მიმღებმა ყოვლადუცოდველად ყოვლადუცოდველმა, ჩვენი ცოდვითდაცემული სხეულისა, ჯვარცმის შემდეგ, დაფლვის შემდეგ, აღდგომის ჟამს აღადგინა იგივე სხეული უხრწნელ, უკვდავ, ნეტარეულ მდგომარეობაში, რა სხეულითაც შემოსილი იყო ადამი და ევა სამოთხეში ცოდვით დაცემამდე. ე.ი. თუ ეს ვითარება ამგვარია, რომ სულიერად განწმენდილი ადამიანი არა მხოლოდ სულიერ ბუნებას იტევს, არამედ ხორციელებაც სულიერებასთან ერთად უნდა განიწმინდის, და თუ ადამიანის ბუნების აღდგინებაზე ვსაუბრობთ, ეს მხოლოდ სულეირებას არ უნდა შეეხოს, შესაბამისად რატომ არ ხდება, რომ წმინდანები, სულიერად აღდგინებულნი დასაბამიერ დაუცემელ მდგომარეობაში ანუ ამ მდგომარეობამდე მიღწეულნი ხორციელად კვლავ რატომ რჩებიან დაცემულ მდგომარეობაში, რატომ არიან კვლავ იმ თვისებების მქონენი სხეულებრივად, რასაც ყველა ჩვენთაგანის ხორციელება იტევს, კერძოდ მოკვდავობას, ხრწნადობას, ტკივილგანმცდელობას. მეტიც, კარგად არის ცნობილი, რომ წმინდა ნათლისღების ჟამს ადამიანს, რომელიც ინათლება მიეტევება აბსოლუტურად ყველა ცოდვა. ეს ლოგიკური მსჯელობითაც ასე უნდა იყოს, რადგან ნათლისღების არსებითი დანიშნულება გახლავთ ყველაზე მთავარის, პირველცოდვის, ცოდვათ მამამთავრის, პირველქმნილი შეცოდების, რაც სამოთხეში აღსრულდა ადამისა და ევას მიერ, ბორკილების მსხვრევა. ამ ცოდვის ბორკილებს ვერასოდეს ვერ დაამსხვრევდა თვით ადამიანი, ვერცერთი სხვა ძალა, რომ არა ღვთის ყოვლისშემძლეობის და ყოვლადბრძნული განზრახვის აღსრულება – ღვთის განკაცება. ჩვენ ამ საკითხზე სხვა დროს გვექნება მსჯელობა, ამჯერად უბრალოდ შემოკლებულად აღვნიშნავთ, რომ მას შემდეგ, რაც ადამმა და ევამ შეცოდება ჩაიდინეს და ესაა სწორედ პირველცოდვა, რამაც გააუკუღმართა ისინი და სამოთხიდან, სულიერებიდან ხრწნად მატერიალურობამდე დასცა, როდესაც ეს მოხდა, ამის შემდეგ ადამიანის, კაცობრიობის ისტორია მოელოდა მხსნელს, ვინც მას ცოდვისა და დაცემულობის ტყვეობიდან გამოიხსნიდა. მაგრამ ვინ შეიძლებოდა ყოფილიყო მხსნელი? შეიძლებოდა თუ არა საკუთრივ ადამის მოდგმაში რომელიმე ადამიანი გამოჩენილიყო, რომელიც წინაპრების – ადამისა და ევას შეცოდებას გამოისყიდიდა და ადამიანურ ბუნებას კვლავ დაუცემელ მდგომარეობამდე აამაღლებდა? ეს შეუძლებელი იყო იმდენად, რამდენადაც პირველცოდვა, განსხვავებით ცოდვის ნებისმიერი სხვა სახოებისგან, რაც ადამიანის დაცემის შემდგომ შემოვიდა კაცობრიობაში, გენეტიკურად გადაეცემა. პირველცოდვის მქონე ადამის და ევასგან ნაშობი მთელი კაცობრიობა დაბადებითვე, შობითვე პირველცოდვითაა სნეული, განსხვავებით პირადი ცოდვებისგან, რომლებიც არანაირად არ გადაეცემა გენეტიკურად, მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ შეიძლება ეს აზრი სხვადასხვა გამოცემაში ვნახოთ, სხვადასხვა პირისგან მოვისმინოთ. მაგრამ ეს გახლავთ ეკლესიის მამათა ერთსულოვანი შეფასებით ერეტიკული თვალსაზრისი, მწვალებლური ცრუ სწავლება, რომელსაც ტრადუქსიანიზმის ერესი ეწოდება, ანუ სწავლება იმის შესახებ, რომ თითქოს პირადი ცოდვილიანობა ამა თუ იმ ადამიანისა გადაიცემა გენეტიკური გზით, რომ რაც მშობელმა ცოდვები ჩაიდინა ეს ყოველივე გენეტიკურად ჩანასახში გადადიოდეს შვილზე სპერმატული გზით. ეს გახლავთ უკიდურესად უღვთო მოძღვრება, აბსოლუტურად უცხო ეკლესიური სწავლებისათვის. ეკლესია ასწავლის მხოლოდ პირველცოდვის გადაცემას გენეტიკურად და პირველცოდვაც გენეტიკურად გადაეცემა მხოლოდ და მხოლოდ იმიტომ, რომ ამ ცოდვამ გამოიწვია ადამიანის ბუნების გადაგვარება. ადამიანი, რომელიც ბუნებით ცოდვამდე იყო უხრწნელი, უკვდავი და ტკივილგანუცდელი (ეს სამი ძირითადი თვისება ახასიათებდა მას), ცოდვის შედეგად, და ცოდვა სწორედ გაუკუღმართება და გადაგვარებაა, საპირისპირო თვისებების მქონე გახდა, უკვდავობის ნაცვლად მოკვდავობისა, უხრწნელების ნაცვლად ხრწნადობისა, ტკივილგანუცდელობის ნაცვლად ტკივილგანმცდელობისა, ასეთი დაცემულობა მიიღო ადამიანმა სხეულებრივი კუთხით. ამის შემდეგ იშვა ადამისგან და ევასგან მთელი კაცობრიობა. ამიტომაა რომ ყველა ადამიანი, რომელიც დაცემულ მდგომარეობაში მყოფი ადამისა და ევასგან მომდინარეობს, რა თქმა უნდა, ამ დაცემულობას თავის თავში იტევს. შეუძლებელი იყო, რომ ხრწნადი სხეულებრიობის მქონე ადამისა და ევასგან უხრწნელი ხორციელების მქონე შვილი გაჩენილიყო. სავსებით ბუნებრივია, რომ როგორიცაა ბუნებით მშობელი, ისეთივეა მისი შვილიც. მაგრამ კაცობრიობის ისტორიის მთელ შემდგომდროინდელ მანძილზე, მიუხედავად ათასგვარი ცოდვის შემოსვლისა, ბუნების რაიმე კვლავ გადაგვარებას იმისგან, რაც მანამდე იყო, ჩვენ, რა თქმა უნდა, ვერსად ვერ ვხვდებით, ეს ერთი დაცემითი მდგომარეობაა, რადგან უკიდურესი გადაგვარება მაშინ მოხდა. პირადი ცოდვილიანობა მხოლოდ კონკრეტულ ადამიანს აუკუღმართებს და სპობს მაგრამ მისი სხეულებრივი მხარე ამით არ იცვლება, ე.ი. ბუნებითად, გენეტიკურად არ იცვლება. ის შეიძლება დასნეულდეს და ეს სნეულება შეიძლება შვილზე გადავიდეს, მაგრამ ცოდვილიანობა, როგორც სულიერი თვისება და სულისგან მომდინარე, რა თქმა უნდა, არანაირად არასოდეს შვილზე არ გადადის, თუმცა ცოდვის შედეგი შეიძლება გადავიდეს. ცოდვის შედეგში იგულისხმება ის, რომ თუ გარკვეული რაღაც ცოდვის მიმდევარი ადამიანი სხეულებრივად დასნეულდა ამ ცოდვის გამო და ამის შემდეგ მან შვილი გააჩინა, რა თქმა უნდა, ეს დაავადება სავსებით შეიძლება, თუ ის გადაცემადია, შვილზე გადავიდეს. მაგრამ ესაა მხოლოდ სხეულებრივი კუთხით გადაცემა ცოდვის შედეგისა. საკუთრივ ცოდვა და ცოდვაზე პასუხისმგებლობა, პირდაპირი მნიშვნელობით, ანუ იმ მნიშვნელობით, რომ შეიძლება შვილი დაისაჯოს მშობლის ცოდვის გამო, ესაა სრულიად უცხო ეკლესიური სწავლებისათვის. ჩვენ ამის შესახებ აბსოლუტურად დაწვრილებითი, წყაროდმცოდნეობითად სრული სტატია გამოვაქვეყნეთ, ეკლესიის მამათა ვრცელი და სავსებით ცხადი განმარტებანი ამ საკითხთან დაკავშირებით. ალბათ გვექნება რომელიმე გადაცემაში საშუალება, რომ ან ეს სტატია თავიდან ბოლომდე წარმოვადგინოთ ანდა უბრალოდ ამ საკითხს შევეხოთ. ამჯერად მხოლოდ იმ საკითხს მივუბრუნდებით და აღვნიშნავთ, რომ მხოლოდ პირველცოდვაა გენეტიკურად გადაცემადი, იმიტომ, რომ ამ პირველცოდვით გენეტიკურად და ბუნებითად დასნეულებული ადამისგან იშვა მთელი კაცობრიობა და ეს სნეულება ყველა მათგან გადაჰყვა. და ეს ცოდვაა ყველაზე უფრო შეუმუსრავი ადამიანთაგანვე და მაშ ვინ უნდა ყოფილიყო მხსნელი? საკუთრივ ადამიანი, ადამის მოდგმისა, რაც არ უნდა წმინდა ყოფილიყო, რაც არ უნდა ღირსეული ყოფილიყო ეს პიროვნება, ვერ შეძლებდა პირველმამის შეცოდების გამოსყიდვას იმ მიზეზის გამო, რომ თვით დაბადებიდანვე უკვე ცოდვილიანი იყო. ე.ი. ყველა ადამიანი, რომელიც ადამის შთამომავლობაში იშვა და იშვება, ყველა დაბადებიდანვე სნეულია, გენეტიკურად პირველცოდვის მქონეა. ხოლო საკუთრივ ბორკილების მქონე, და პირველცოდვა სწორედ ბორკილია, თავად შეპყრობილი და დატუსაღებული, რა თქმა უნდა, სხვის ბორკილებს ვერ გახსნის. ასე რომ ადამის მოდგმაში შეუძლებელი იყო გამოჩენილიყო ადამიანი, რაც არ უნდა ღირსეული ყოფილიყო ის, რომ გაეხსნა პირველცოდვა. ამიტომ ხდებოდა, რომ ადამის მემკვიდრეთაგან უკლებლივ ყველა, მათ შორის მამამთავრების ჩათვლით, გარდაცვალების შემდეგ ჯოჯოხეთში მიდიოდა, რადგან ცოდვის ტყვეობა და ცოდვისმიერი ბორკილი სწორედ გარდაცვალების შემდეგ ჯოჯოხეთში დამკვდირებას უქადის ყველას. ვერ გამოიხსნიდა ადამიანურ მოდგმას ვერც ანგელოზი, რომ ანგელოზი მოვლინებულიყო. იმიტომ, რომ გამოხსნის და ადამიანის გადარჩენის სიმტკიცე გულისხმობდა აუცილებლად თვით იმ გამომხსნელის ბუნებითად კეთილობას, რომ მასში აჩრდილიც არ უნდა ყოფილიყო ცოდვილიანობისა. აჩრდილი ცოდვილიანობისა გულისხმობს შესაძლებლობას შეცოდებისას. შეიძლება ვინმე არ იყოს ცოდვილი, არ ჩაედინოს ცოდვა, მაგრამ მასში იყოს შესაძლებლობა ცოდვისა. ქმნილების ყველა სახეობაში არის შესაძლებლობა შეცოდებისა. ვგულისხმობთ მოაზროვნე ქმნილებებს, თორემ სხვა სახეობებში შეცოდების საკითხი არც დაისმის. ანგელოზები, როგორც ქმნილებანი ცვალებადობის თვისების მქონენი არიან. ცვალებადობის თვისება სწორედ იმას ნიშნავს, რომ ან სიკეთისკენ წარემატოს ან სიკეთეს ზურგი აქციოს, ესაა თავისუფალი ნებისა და აზროვნების გამოხატულება და ანგელოზებს, რომელნიც ორივე ამ თვისების მქონენი არიან, რა თქმა უნდა, ძალუძთ ან სიკეთისკენ წავიდნენ, როგორც ეს წმინდა ანგელოზთა მოღვაწეობაშია გამოკვეთილი, ანდა სიკეთეს განეშორონ, როგორც ეს დაცემულ ძალთა მდგომარეობაში ვლინდება, ისინიც ცოდვის შესაძლებლობის მატარებელნი არიან თავის თავში. მიუხედავად იმისა, რომ ანგელოზთა ის ნაწილი, რომლებიც სატანასთან ერთად არ დაცემულან, ამის შემდეგ აღარასოდეს არ დაეცემიან (არ დაეცემიან არა იმიტომ, რომ ბუნებითი დაუცემელობა აქვთ მათ, ბუნებითი უცოდველობა, არამედ იმის გამო, რომ მათ გამოცდილება მიიღეს, თუ რა შესძინა ცოდვით დაცემამ მათ თანამოძმეებს, თანამონათესავეებს, თანამოსახეებს ანუ დაცემულ ანგელოზებს. სწორედ ამიტომ აღარ დაეცემიან ისინი), ანგელოზთა შორისაც რომ ბუნებითად შესაძლებელია ცოდვით დაცემა, ეს სწორედ დაცემული ანგელოზებისგან, უკეთური ძალებისგან ხდება საცნაური. ასე რომ აბსოლუტური ბუნებითი უცოდველობა, რა თქმა უნდა, ანგელოზებს არა აქვთ, ხოლო ცოდვილის გამოსყიდვის შემძლე და ამ გამოსყიდვის სიმტკიცის გარანტი უნდა ყოფილიყო ის პირი, რომელიც ბუნებითად უცოდველია. ბუნებითად უცოდველი გახლავთ მხოლოდ უფალი, მხოლოდ შემოქმედი, მაგრამ ზეციდან ის ვერ გამოიხსნიდა ადამიანს, მიუხედავად მისი ყოვლადძლიერებისა, რადგან გამოხსნა, ისევე როგორც დაცემა აუცილებლად ნებაყოფლობითი უნდა ყოფილიყო. გამოხსნა მძალვრებითი ადამიანში გააუქმებდა ყველაზე მთავარ თვისებას ადამიანის ქმნილებისას, ნებაყოფლობითი არჩევანის თვისებას, რითაც ადამიანი, როგორც ქმნილება შეიმუსრებოდა. ამიტომ, რამდენადაც თავის დროზე ცოდვითდაცემა ადამიანისგან ნებაყოფლობით მოხდა, უკეთურ ძალას ის მძლავრებით არ მიუტაცია, ამიტომ ამ ორი მდგომარეობის გათვალისწინებით (ერთი ის, რომ ნებაყოფლობით წარტაცებული ბოროტისგან ასევე ნებაყოლობითვე უნდა იყოს გამოხსნილი, თორემ ყოვალდსამართლიანი არ იქნება გამოხსნა და მეორე ის, რომ მძლავრებითი გამოხსნით გაუქმდებოდა ადამიანის თავისუფალი ნება, არადა ადამიანი თვითონვე, საკუთარი ნებით უნდა გამოხსნილიყო ამავე დროს ბოროტებისგან) რომ ადამიანისგან ჩადენილი შეცოდების გამომსყიდველი უნდა ყოფილიყო აუცილებლად ადამიანი, მაგრამ ეს ადამიანი უნდა ყოფილიყო ბუნებით უცოდველი, რომ სხვათა ბორკილებისგან გათავისუფლება შეძლებოდა. ამიტომ ხდება ღვთის განკაცება, ღვთის გახდომა ადამიანად, ღმერთი გახდა ადამიანი, ბუნება მიიღო ადამიანისა. როდესაც ჩვენ ვამბობთ, რომ ღმერთი გახდა ადამიანი, ზოგჯერ ეს უაღრესად მცდარად გაიგება. შემოაქვთ ტერმინი “ქცევა”, რომ ღმერთი ადამიანად იქცა, რაც არის უაღრესად მცდარი. სამწუხაროდ ზოგიერთი სახელმძღვანელო ამ კუთხით ითარგმნება თუ გამოდის, დასნეულებული ამ უკიდურესად მცდარი ფორმულირებით, რომ თითქოს ძე ღმერთი ადამიანად, იესო ქრისტედ იქცა. ჩვენ ამაზე გვქონდა სპეციალური გამოხმაურება, რომ ესაა უკიდურესად უღვთო აზრი, რომ ადამიანად კი არ ქცეულა ღმერთი, არამედ ღმერთი ადამიანი გახდა, რაც თავის თავში გულისხმობს შემდეგს: ღმერთმა პიროვნებამ, რომელიც განკაცებამდე მხოლოდ საღვთო ბუნების მქონე იყო, განკაცებისას მიიღო აგრეთვე ადამიანური ბუნება. არ მიუღია მას არანაირად ადამიანური პიროვნება, არამედ პიროვნება არის ყოველთვის ღმერთი, ღმერთ პიროვნება, იგივე ძე ღმერთი, რომელიც განკაცების შემდეგ უკვე ორბუნებოვანია. განკაცებამდე ძე ღმერთი გახლავთ ერთბუნებოვანი, მხოლოდ საღვთო ბუნების მქონე, მაგრამ ჩვენი გამოხსნის მიზნით მან მიიღო ადამიანური ბუნება. ღმერთმა პიროვნებამ მიიღო ადამიანური ბუნება და არა ღმერთი პიროვნება შეუერთდა ადამიან პიროვნებას. ღმერთმა პიროვნებამ თავის თავს, თავის პიროვნებას განუკუთვნა ადამიანური ბუნებაც, როგორც აქამდე და მარადის განკუთვნილი აქვს მას თავისი პიროვნებისადმი სათღვთო ბუნება, ანუ თავის საღვთო ბუნებას მან შეუერთა კაცობრივი ბუნებაც და ეს გახლავთ განკაცება. ამას ეწოდება სწორედ ის, რომ ღმერთი ადამიანი გახდა. ღმერთი გახდა არა ადამიანი პიროვნება (რაც გახლავთ მსოფლიო კრებათა მიერ ანათემირებული ნესტორიანიზმი), არამედ იგულისხმება ის, რომ ადამიანური ბუნების მქონე გახდა, ე.ი. ღმერთი საღვთო ბუნებასთან ერთად ადამიანური ბუნების მქონე გახდა და ეს იგულისხმება სიტყვებში “ღმერთი ადამიანი გახდა”, ანუ ღმერთი განკაცდა. მაგრამ ეს განკაცება აღსრულდა მხოლოდ იმ ორი, ერთი შეხედვით ურთიერთსაპირისპირო, მოვლენის გამთლიანების გამო, რომ ადამიანისეული შეცოდება აუცილებლად ადამიანსავე უნდა გამოესყიდა და ეს იქნებოდა სამართლიანი გამოსყიდვა, მაგრამ ეს ადამიანი უნდა ყოფილიყო ყოვლად უცოდველი, რომ გამოხსნა ყოფილიყო მტკიცე და ბუნებითი. ამიტომ ხდება, რომ ის ვინც არის ბუნებით უცოდველი იღებს ადამიანურ ბუნებას, ანუ იგი ადამიანი ხდება, ადამისეული მოდგმის გენეტიკურ ხაზში ერთვება თავისი კაცობრივი ბუნებით, ღმერთპიროვნება შობილი ყოვალდწმინდა მარიამისგან, ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლისგან. ამიტომ არის მისგან აღსრულებული გამოხსნა მტკიცე და მარადიული.

63–ე რადიო საუბარი ქრისტიანული ლიტერატურის შესახებ

ზეპირი საუბრის წერილობითი ვერსია სპეციალური დამუშავების გარეშე

აუდიო ვერსია იხ: https://www.youtube.com/watch?v=tO8gdBHDu7Q

ავტორი: ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი ედიშერ ჭელიძე

კავებით ([]) აღნიშნულია წუთობრივი მონაკვეთები