წმიდა გრიგოლ ნოსელი (334-394) - მაცხოვრის შობისა და ბეთლემში ამოწყვეტილ ჩვილთა შესახებ[1]

”დაჰბერეთ საყვირს ახალთვეზე”, - ესე იგი ჩვენს კეთილნიშნოვან დღეს, - ამბობს დავითი (ფს. 80.4), ხოლო რადგან ღვთივსულიერი მოძღვრების ბრძანებანი უთუოდ რჯულდებაა მსმენელთათვის, ამიტომ, დადგა რა ჩვენი დღესასწაულის კეთილნიშნოვანი დღე, ჩვენც აღვასრულოთ რჯულდება და გავხდეთწმინდათვეობის მესაყვირენი .

რჯულისეული საყვირი, როგორც გვამცნებს მის გააზრებას მოციქული, ესაა სიტყვა, რადგან მოციქულის თქმით, საყვირის ხმა შეუმჩნეველი კი არ უნდა იყოს, არამედ - ხმებში გამოკვეთილი, მსმენელთათვის გასაგებად (1 კორ. 14, 7-9).

ამრიგად, ავახმოვანოთ ჩვენც, ძმანო, ბრწყინვალე რამ და სმენადი ხმოვანება, პატივით არანაირად ნაკლები რქის საყვირზე.

თვით რჯულმაც, რომელიც აჩრდილის სახეებში წინასწარ ხატმწერლობდა ჭეშმარიტებას, საყვირთა ახმოვანება კარვისშენების ჟამს რჯულდებულყო; აწინდელი საფუძველიც დღესასწაულისა ესაა ჭეშმარიტი კარვისშენების საიდუმლო, რადგან ამ დღეს უშენდება ადამიანური კარავი მას, ვინც ჩვენს გამო ადამიანი შეიმოსა, ამ დღეს ჩვენი კარვები, სიკვდილისგან დაცემულნი, კვლავაც თანაშეიმტკიცება იმის მიერ, ვინც დასაბამში გვიშენა ჩვენი საცხოვრისი.

ჩვენც წარვთქვათ ფსალმუნგალობა მაღალხმოვანი დავითის თანამემწყობრეობით:

”კურთხეულია მომავალი უფლის სახელი” (ფს. 117,26).

მაგრამ მომავალი - როგორ?

არათუ რამ ხომადლით ანდა ეტლით, არამედ ქალწულისეული უხრწნელებიდან ადამიანურ ცხოვრებაში შემოსვლის გზით.

ასე წარმოგვიჩნდა ჩვენ უფალი, ასე გამოგვიჩნდა ჩვენი ღმერთი, რომ შეემყარებინა მას ეს დღესასწაული ნამტკიცობათა შორის,[2] ვიდრე საკურთხეველის რქებამდე (შდრ. გამოსვლ. 27,2).

უთუოდ არ ვართ უმეცარნი, ძმანო, ზემოთქმულთა საიდუმლოსი, რომ მთელი შესაქმე ესაა ერთი რამ შენობა შესაქმის მეუფისა, მაგრამ მას შემდეგ, რაც ცოდვის შემოსვლით დაიხშო ბოროტებისგან პყრობილთა პირები, დადუმდა ხმა სიხარულისა და განიბნია მედღესასწაულეთა თანახმიერება (რადგან ადამიანური ბუნება არ თანამემწყობრეობდა ზექვეყნიურ ბუნებასთან) - ამის გამო მოიწია წინასწარმეტყველთა და მოციქულთა საყვირნი, რომლებსაც ”რქისას” უწოდებს რჯული, რადგან ჭეშმარიტი მარტორქისგან ჰქონდათ მათ შემზადება, რომლებიც სულიწმინდის ძალისებრ, ჭეშმარიტების ერთხმოვან სიტყვას ხმოვანებდნენ, რომ გახსნილიყო ცოდვისაგან დახშული სმენა და აღსრულებულიყო ერთი თანახმიერი დღესასწაული, რაჟამს კარვისშენების შენამტკიცის მიერ ქვემო შესაქმე თანაშეეხმოვანებოდა ზენა საკურთხევლის ირგვლივ წარმოჩენილ და წინვლენილ ძალებს. მართლაც, სწორედ გონისეულისაკურთხევლის ”რქანი” არიან გონისმიერი ბუნების წინვლენილი და წარმოჩენილი ძალნი, კერძოდ: მთავრობანი, ხელმწიფებანი, საყდარნი, უფლებანი, რომლებსაც აღდგომისეული კარვისშენების შედეგად, ამ დღესასწაულის საერთოობაში თანაშეერთვის ადამიანური ბუნება, შემტკიცებული სხეულთა განახლების გზით (რადგან შემტკიცება იგივეა, რაც გამშვენება ანდა შემოსვა, როგორც განგვიმარტავენ მცოდნენი).

ამიტომ, მოდით, სულიერი ფერხულისადმი აღვძრათ ჩვენი სულები, ხოლო მოთავედ, წინამძღვრად და კორიფედ ჩვენი მწყობრისა დავითი წარმოვადგინოთ და მასთან ერთად წარვთქვათ ის ტკბილი ხმოვანება, რაც ახლახანს ვიგალობეთ, წამოვიწყოთ კი კვლავ იგივე:

”ეს არის დღე, რაც ქმნა უფალმა. ვიხაროთ და ვიმხიარულოთ ამ დღეს” (ფს. 117,24).

ამ დღეს იწყებს შემცირებას წყვდიადი, ამ დღეს კლებისკენ მიიდრიკება ღამის საზომი სხივის სიჭარბით. შემთხვევითი როდია და თვითნებური, ძმანო, ამგვარი განგებულება დღესასწაულისა, რომ სწორედ ამ დროს გამოუჩნდა ადამიანურ ცხოვრებას საღვთო ცხოვრება, არამედ ხილულთა გზით რაღაც საიდუმლოს მიუთხრობს შესაქმე მათ, რომლებიც უფრო უკეთ ჭვრეტენ, ისე თითქოს ხმას გამოსცემდეს იგი და ასწავლიდეს მათ, რომლებსაც მოსმენა ძალუძთ, თუ რა აზრია იმაში, რომ უფლის მოვლინების ჟამს დღე იზრდება და ღამე მოკლდება.

მე ასე მგონია, როდესაც ვისმენთ ყოველივეს, რასაც შესაქმე გვითხრობს, ამ მონათრობის ჭვრეტით, ჰოი კაცო, იმ დაფარულს შევიცნობთ, რაც ხილულთაგან გაგვეცხადება.

ხედავ ღამეს, უკიდურეს განგრძობამდე მისულს, შემდეგ კი წინსვლისგან დაყენებულს და კვლავ უკუქცეულს?

შეიცან, რომ ცოდვის უკეთური ღამე, რომელმაც, რაოდენ ძალუძდა, იზარდა და ბოროტებათა ყოველგვარი გამონაგონით უკეთურების უკიდურეს სიდიდეს მიაღწია, დღეს შეჩერდა უფრო მეტი განვრცობისგან და ამიერიდან კლებისკენ და გაუჩინარებისკენ მიიდრიკება.

ხედავ სინათლის სხივს, უფრო მეტად მოჭარბებულს, და მზეს, ჩვეულებრივზე მეტად ამაღლებულს?

შეიცან ჭეშმარიტი სინათლის მოსვლა, რომელმაც სახარებისეული სხივებით გაანათა მთელი სამკვიდრო.

რაც შეეხება იმას, თუ რატომ მოხდა, რომ უფალი გამოჩნდა არა დასაბამშივე, არამედ უკანასკნელ ჟამს მიჰმადლა მან ადამიანურ ცხოვრებას მისი ღმრთეების გამოვლენა, ამის მიზეზად შესაძლოა მართებულად ვისაზროთ შემდეგი:

ის, ვინც განიზრახავდა, რომ ბოროტების შესამუსრად ადამიანურ ყოფას შეზავებოდა,[3] უთუოდ ელოდა იმასაც, რომ აღმოცენებულიყო მტრისგან დანერგილი ბოროტება, რათა შემდეგღა დაერტყა ძირზე ცული, თანახმად სახარებისა (მათე 3,10). მართლაც, როგორც იმ შემთხვევაში, როდესაც ხურვება წვავს სხეულს შიგნიდან, რაც მცირემცირედ მწვავდება დამასნებოვნებელ მიზეზთა გამო, ექიმობაში დახელოვნებულნი ჯერ ადროვებენ ავადმყოფობას (ვიდრე მწვერვალამდე არ მისულა ვნებულება) და საზრდოსაც კი არ მისცემენ ავადმყოფს მოსამაგრებლად, მაგრამ შემდეგ, როდესაც გამყარდება ბოროტება და მთლიანად გამოვლინდება სენი, ისინიც საკუთარ ხელოვნებას მოიმარჯვებენ, ასევე ხდება ამჯერადაც, რადგან მან, ვინც სულით შეურვებულთა მკურნალია, ადროვა ბოროტების სენს, რითაც შეპყრობილი იყო ადამიანთა ბუნება, რომ მთლიანად გამოევლინა მას თავი, რათა დაფარულთაგანი რაიმე უკურნებელი არ დარჩენილიყო, განკურნავდა რა მკურნალი მხოლოდ იმას, გამჟღავნებული რაც იქნებოდა. ამიტომ მოხდა, რომ არც ნოეს ჟამს, როდესაც ყოველი ხორცი უსამართლობის ხრწნილებაში იყო, არ მოვლენილა იგი მაკურნებლად, რადგან ჯერაც არ იყო აღმოცენებული სოდომიტური ბოროტების შტო. არც სოდომელთა დამხობის ჟამს ჩნდება უფალი, რადგან ბევრი სხვა ბოროტება კვლავაც იფარვოდა ადამიანურ ბუნებაში. მართლაც ჯერ სად იყო ღვთისმბრძოლი ფარაონი? სად იყო ეგვიპტელთა აულაგმავი უკეთურება? დიახ, არც მაშინ, ეგვიპტურ ბოროტებათა ჟამს, არ იყო დროული მისთვის, ვინც ყოვლის გამასწორებელია, რომ შეზავებოდა ამა ყოფას, რადგან უნდა მომხდარიყო გამოვლინება ისრაელთა ურჯულოებისა, უნდა წარმოჩენილიყო ისრაელთა მეფობა და ნაბუქოდონოსორის ამპარტავნება, რაც ჯერაც ფარულად გიზგიზებდა ამა ყოფაში, უნდა მომხდარიყო წმინდანთა სისხლისღვრა, როგორც რამ უკეთური და ეკლოვანი შტო, ეშმაკის ბოროტი ძირისგან აღმონაცენი, უნდა გაცხადებულიყო ღვთის წმინდანთა წინააღმდეგ იუდეველთა სიცოფე, რომლებმაც მოაკვდინეს წინასწარმეტყველნი, ჩაქოლეს მოვლინებულნი და ბოლოს, ტაძრისა და საკურთევლის შუაში ზაქარიას მოკვლა იმოქმედეს. დაურთე ამ უკეთურ აღმონაცენთა ჩამონათვალს აგრეთვე ჰეროდესეული ყრმათმკვლელობა.

ამრიგად, რადგან ბოროტების ყველა ძალა უკეთური ძირისგან აღმოცენდა და ამოიზარდა, რაჟამს მრავალგვარი სიცოფით განივთდა იგი იმათ არჩევანში, რომლებიც ყოველ თაობაში ბოროტებით იყვნენ ცნობილნი, მაშინ, როგორც ამბობ პავლე ათენელთა მიმართ, ღმერთი, - უმეცრების ჟამთა უგულებელმყოფელი (საქმე 17,30), - სწორედ უკანასკნელ დღეებში მოვიდა, როცა აღარავინ იყო ღვთის გულისხმისმყოფელი და მაძიებელი, როცა ყველანი გადადრკნენ და გაუვარგისდნენ, როცა ბოროტებაში ჩაიკეტა ყველა, როცა გარდაემატა ურჯულოება, როცა უმწვერვალეს საზომამდე გაიზარდა ბოროტების ბინდი.

აი, მაშინ გამოჩნდა მადლი, მაშინ აღმოხდა ჭეშმარიტი სინათლის სხივი, მაშინ გაცხადდა სიმართლის მზე მათზე, რომლებიც სიკვდილის წყვდიადსა და ჩრდილში ისხდნენ. მაშინ შემუსრა მან მრავალი თავი ვეშაპისა, რაჟამს ფეხი შეადგა მას კაცობრივი ხორცის მიერ, დაანარცხა რა იგი მიწაზე და გადათელა.

ვინც ამჟამადაც ხედავს ყოფაში უკეთურებებს, სიცრუედ ნუ ჩაგვითვლის ზემოთქმულს, კერძოდ იმას, რომ უკანასკნელ ჟამს გამოუბრწყინდა ამა ყოფას უფალი. მართლაც, ალბათ, გვეტყვის მოპაექრე, რომ ის, ვინც ელოდა იმ დროს, როდესაც ბოროტება გაცხადდებოდა, რათა ძირითურთ ამოეძირკვა იგი, ბუნებრივია, აღმოფხვრიდა კიდეც მას მთლიანად, ისე რომ ყოფაში მისი არავითარი ნაშთი არ დარჩებოდა, მაგრამ ამჟამადაც ხომ სჩადიან მკვლელობას, ქურდობას და ყოველგვარ უკიდურეს უკეთურებას.

ვინც ასე ფიქრობს, ნაცნობი რამ მაგლითით უნდა გაიქარწყლოს მან დაეჭვება.

მართლაც, როგორც ქვეწარმავალთა დახოცვისას ვხედავთ, რომ მათი ქვემოთა წაგრძელება მყისიერად კი არ კვდება თავთან ერთად, არამედ თუმცა თავი კვდება, კუდი ჯერაც ცოცხლობს საკუთარი სიცოცხლისუნარიანობით[4] და არ აკლდება იგი სასიცოცხლო მოძრაობას, ამგვარადვე, ვეშაპის შემმუსვრელმაც ამ მხეცს, ადამიანთა ყოველ თაობასთან ერთად მეტისმეტად გაზრდილს, გაუსრისა სწორედ თავი, - ესე იგი ბოროტებათა მომგონი ის ძალა, რასაც მრავალი თავი ჰქონდა, - ხოლო ქვემოთა წაგრძელების მიმართ არავითარი ყურადღება არ გამოუჩენია, რადგან შემდგომთა გამოწრთობის საშუალებად დატოვა მან მკვდარი სხეულის შიგნითა მოძრაობა. მაგრამ რა არის ეს გასრესილი თავი? იგია სწორედ ის, რომელმაც უკეთური რჩევით სიკვდილი შემოიტანა და რომელმაც თავისი ნაკბენით მომაკვდინებელი შხამი შთაღვარა ადამიანში. ამიტომ, მან, ვინც დაარღვია სიკვდილის მპყრობელობა, სწორედ გველის თავში არსებული ძალა შემუსრა, როგორც ამბობს წინასწარმეტყველი (შდრ. ფს. 73,14), ხოლო მხეცის დანარჩენი წაგრძელება, რაც თანამითესილია ადამიანურ ყოფასთან, მანამ დარჩება მუდამჟამს გამაუხეშებელი ამა ყოფისა ცოდვის ქერცლით, სანამ ბოროტებისეულ მოძრაობებში იქნება კაცობრიობა. მართალია, ეს წაგრძელება თავის ძალით უკვე მკვდარია, რადგან გაუვარგისებულია თავი, მაგრამ როდესაც ჩაივლის ჟამი და შეჩერდებიან მოძრავნი, თანახმად ამა ცხოვრების მოსალოდნელი აღსასრულისა, სწორედ მაშინ განადგურდება მტრის კუდი და კიდური, - ანუ სიკვდილი, - და ამ სახით ბოროტების სრული გაქრობა მოხდება, რაჟამს აღდგომის გზით ყველანი სიცოცხლისკენ იქნებიან ხმობილნი და რაჟამს მართალნი მყის ზენა სავანეში გადასახლდებიან,[5] ხოლო ცოდვათა თანამდებნი გადაეცემიან გეჰენიის ცეცხლს.[6]

მაგრამ დავუბრუნდეთ ამჟამინდელ სიხარულს, რასაც ანგელოზები მწყემსებს ახარებენ, რასაც ცანი უთხრობენ მოგვებს, რასაც აღმოიქადაგებს წინასწარმეტყველების სული მრავალთა და სხვადასხვათა მიერ, ისე რომ თვით მოგვებიც მქადაგებლები ხდებიან მადლისა, რადგან ის, ვინც აღმოაბრწყინებს მზეს მართლებზეც და უსამართლოებზეც, ვინც აწვიმებს უკეთურებზეც და კეთილებზეც, იგივე ავლინებს ცოდნის სხივს[7] და სულის ცვარს სხვა პირთა მიმართაც, რომ მოწინააღმდეგეთა მოწმობამ უფრო მეტად განამტკიცოს ჩვენში ჭეშმარიტება.

განა არ გსმენია ბარლაამ გრძნეულის შესახებ, რომელმაც უმჯობესი შთაგონებით[8] ეს უწინასწარმეტყველა უცხოტომელებს: ”აღმოხდება ვარსკვლავი იაკობისგან” (რიცხ. 24,17)?

ხედავ ბარლაამისგან ნათესაურად ჩამომავალ მოგვებს, რომლებიც, მათი წინამამის წინასწარმეტყველების შესაბამისად, აკვირდებოდნენ ახალი ვარსკვლავის ამოსვლას, იმ ვარსკვლავისა, რომელიც ერთადერთი, დანარჩენ ვარსკვლავთა ბუნებისგან განსხვავებით, წილმქონე იყო მოძრაობისაც და დგომისაც და საჭიროებისამებრ იყენებდა ამათგან ერთ-ერთს? მართლაც, დანარჩენ ვარსკვლავთაგან ნაწილი, ერთგზის მიმსჭვალული უცთომელ სფეროს, უძრავი დგომის წილხვედრი იყო, ნაწილი კი, პირიქით, არასოდეს წყვეტდა მოძრაობას, მაშინ როცა ეს ვარსკვლავი მოძრაობდა კიდეც, წინამძღვრობდა რა მოგვებს, და იდგა კიდეც, მიანიშნებდა რა ადგილს.

განა არ გსმენია ესაიასი, რომელიც ღაღადებს: ”ყრმა იშვა ჩვენდა - ძე და მოგვეცა ჩვენ” (ეს. 9,6)? ამავე წინასწარმეტყველებისგან ისწავლე, თუ როგორ იშვა ყრმა, როგორ მოგვეცა ძე. ნუთუ ბუნების რჯულისამებრ? არა, ამბობს წინასწარმეტყველი, რადგან არ ემონება ბუნების რჯულით ბუნების მეუფე. მაშ, გვითხარ, როგორ იშვა ყრმა. ”აჰა, ამბობს, ქალწული მუცლად იღებს და იშვება ძე და უწოდებენ მის სახელს ემმანუელს, რაც არის გადმოთარგმნით: ჩვენთან არის ღმერთი” (ეს. 7,14).

ჰოი, საკვირველებავ! ქალწული დედა ხდება და ჰგიეს ქალწულად. ხედავ ბუნების სიახლეს? სხვა ქალთაგან, ვინც ქალწულია, დედა არ არის, ხოლო ვინც დედა ხდება, ქალწულობა აღარ აქვს მას, აქ კი ეს ორი სახელი ერთად შეკავშირდა, რადგან ერთი და იგივეა ის, ვინც დედაც არის და ქალწულიც, ამასთან არც ქალწულობას შეუფერხებია შობა, არც შობას დაურღვევია ქალწულობა. მართლაც, შეშვენოდა მას, ვინც ყოვლის უხრწნელებისთვის ადამიანურ ყოფაში მოვიდა, რომ სწორედ იმ უხრწნელებისგან დაეწყო, რამაც მის შობას უმხევლა,[9] რადგან ადამიანთა ჩვეულებით სწორედ ”უხრწნელი” ეწოდება ქორწინებაგამოუცდელს.

ვფიქრობ, ეს შეიცნო დიდმა მოსემაც იმ ღმერთმჩენეობის[10] გზით, სინათლისგან რომ იქმნა მისდამი, რაჟამს ცეცხლი იყო მოდებული მაყვლოვანზე, ხოლო მაყვლოვანი არ ჭკნებოდა (გამოსვლ. 3,3), რადგან ”გადავალ”,[11] - თქვა მან, - და ვიხილავ ამ დიდ სახილველს” (გამოსვლ. 3,3). ვფიქრობ, ”გადასვლის” თქმით მოსემ ცხადყო არა ადგილის მიხედვით მოძრაობა, არამედ ჩავლით გადასვლა ჟამისა,[12] რამეთუ ის, რაც მაშინ ალში და ბუჩქში წინაგამოისახა, შუალედური დროის გადასვლის შემდეგ თვალნათლივ აღმოცხადდა[13] ქალწულისეულ საიდუმლოში. მართლაც, ისევე როგორც იქ ბუჩქს მოდებოდა ცეცხლი და ბუჩქი არ იწვოდა, ასევე აქაც ქალწული შობს სინათლეს და არ იხრწნება. ხოლო ის, რომ მაყვლოვანი გამოსახავს ქალწულის ღვთისმშობელ სხეულს,[14] ამის გამო ხსენებული მაგალითისა ნუ შეგრცხვება, რადგან ყოველი ხორცი ცოდვის მიღების გამო, თუნდაც მარტო იმიტომ, რომ ხორცია იგი, უკვე ცოდვაა, ცოდვა კი წერილის მიერ ”ეკლის” სახელით იწოდება.

თუ ჩვენს საგანს არ დავშორდებით, ალბათ უდროო არ იქნება, რომ უხრწნელი დედის მოწმედ წარმოვადგინოთ ტაძრისა და საკურთხევლის შუაში მოკლული ზაქარია. მღვდელი იყო ეს ზაქარია, თანაც არა მხოლოდ მღვდელი, არამედ, აგრეთვე, წინასწარმეტყველების მადლში მყოფი, ხოლო მისი წინასწარმეტყველების წაუხდენელი ძალა სახარების წიგნშია ნაქადაგები:

იმ დროს, როცა საღვთო მადლი ადამიანებში წინდაწინ ამზადებდა ნიადაგს, რომ დაუჯერებლად არ ჩათვლილიყო ქალწულისგან შობა და იმ დროს, როცა იგი მცირე საკვირველებათა მიერ წინასწარ მოიღვაწდა ურწმუნოთა თანხმობას, სწორედ მაშინ ბერწისა და ასაკგადასულისგან იშვა ყრმა. ეს იყო შესავალი ქალწულისეული საკვირველებისა, რადგან ისევე როგორც ცხოვრებაში უშვილოდ დაბერებული ელისაბედი დედა გახდა არა ბუნების ძალით, არამედ - საღვთო განზრახვით, რასაც განვუკუთვნებთ კიდეც ყრმის შობას, ამგვარადვე ქალწულისეული მშობიარობისადმი ურწმუნოება ამ მშობიარობის ღვთისადმი განკუთვნით სარწმუნო ხდება. მართლაც, ქალწულისეულს წინ უსწრებს ბერწისეული, ანუ ის, ვინც უფლის მუცლადმღებლის ხმაზე შეტოკდა თავისი დედის საშოში, მანამ სანამ სინათლეზე გამოვიდოდა. ამიტომვეა, რომ როდესაც კი იგი, სიტყვის წინამორბედი, დაბადებაში შემოდის, სწორედ მაშინ, წინასწარმეტყველური შთაგონებით, ზაქარიასაც ეხსნება დუმილი და რასაც იგი აღმოთქვამს, წინასწარმეტყველებაა მომავლისა. ასე რომ, ზაქარიამ, რომელსაც წინასწარმეტყველური სული დაფარულთა ცოდნისკენ უწინამძღვრებდა, შეიცნო რა უხრწნელ შობასთან დაკავშირებული საიდუმლო ქალწულისა, არ გამოაცალკევა უქორწინებელი დედა ტაძრის იმ ადგილისგან, რაც რჯულის შესაბამისად ქალწულთათვის იყო განკუთვნილი. ამით მან ის ასწავლა იუდეველებს, რომ არსთა შემოქმედი და მთელი შესაქმის მეუფე ყოველივესთან ერთად ადამიანურ ბუნებასაც თავის თავს უმორჩილებს და არათუ თვით იმძლავრება მისგან, არამედ თავად იგი მართავს მას თავისი ნებისამებრ.

ამრიგად, მის შემძლეობაშია ახალი შობის შექმნა, რითაც მშობიარე დედას ქალწულად ყოფნა არ ესპობა. ამიტომაც არ გამოაცალკევა ზაქარიამ მარიამი ტაძარში მყოფ ქალწულთა ქოროსაგან (იყო კი ეს ადგილი ტაძარსა და საკურთხეველს შორის მონაკვეთი), მაშინ როცა იუდეველებმა, ისმინეს რა, რომ ქმნილების მეუფე განგებულებითად[15] უნდა შემოსულიყო ადამიანურ შობაში, იმის შიშით, რომ არ გამხდარიყვნენ დამონებულნი მეფისგან, ხელყვეს ზაქარია, ვინც ამ შობის შესახებ ასეთი რამ სწამა, და იმსხვერპლეს იგი საკურთხევლის გვერდით.

მაგრამ ფრიად დავცილდით რა საგანს, გვმართებს კვლავ დავუბრუნდეთ სახარებისეულ თხრობას ბეთლემის შესახებ, რადგან თუ ჩვენ ჭეშმარიტად ვართ მწყემსნი და თუ ვმღვიძარებთ ჩვენს სამწყსოთა გამო, უთუოდ ჩვენდამია ანგელოზთა ის ხმა, რაც მახარებლობდა ამ დიდ სიხარულს.

ამრიგად, აღვიხილოთ ციური მხედრობისკენ, ვუჭვრიტოთ ანგელოზთა მწყობრს, ვისმინოთ მათი საღვთო გალობა. რას ხმოვანებენ მედღესასწაულენი?

”დიდება მაღალთა შინა ღმერთსა”, - ღაღადებენ (ლუკა 2,14).

რის გამო ადიდებს ანგელოზთა ხმა მაღალთა შინა ხილულ ღმრთეებას, დასძენს რა: ”და ქვეყანასა ზედა მშვიდობა”?

იმიტომ, რომ ანგელოზებმა განიხარეს დანახულით: მშვიდობა იქმნა იმ მიწაზე, რაც დაწყევლილი იყო, რაც ეკლებსა და კუროსთავებს აღმოაცენებდა, - ადგილი ბრძოლისა, დასჯილთა ექსორია. ამ მიწამ მშვიდობა მიიღო.

ჰოი საკვირველებავ! ჭეშმარიტება აღმოხდა მიწიდან. აი, ამგვარი ნაყოფი გამოიღო ადამიანთა მიწამ, და ეს ხდება ”კაცთა შორის სათნოებისათვის” (შდრ. ლუკა 2,14).

ღმერთი ეზავება ადამიანურ ბუნებას, რათა ღვთის სიმაღლემდე თანააზიდოს ადამიანობა.

ვისმენთ რა ამას, გავიდეთ ბეთლემში და ვნახოთ ახალი სახილველი, თუ როგორ ეხარება ქალწულს შობა, როგორ ასაზრდოებს ჩვილს ქორწინებაგამოუცდელი, თუმცა, პირველ რიგში, მის შესახებ მთხრობელთაგან ის ვისმინოთ, თუ ვინ იყო იგი და საიდან.

მსმენია აპოკრიფული რამ მატიანისგან[16] მის შესახებ გადმოცემული ამგვარი მონათხრობანი:

ქალწულის მამა ცნობილი და სახელგანთქმული ყოფილა ზედმიწევნითი რჯულიერი მოღვაწეობით და საჩინო თვისებებით. დაბერებულა ის უშვილოდ, რადგან არ გამოდგომია მას თავისი თანამეცხედრე, რომ შვილები გაეჩინა. რჯულის მიხედვით არსებობდა რამ პატივი დედებისთვის, რასაც ვერ მიიღებდა უშვილო, ამიტომ, მარიამის დედამ მიჰბაძა იმას, რაც სამუელის დედაზეა მოთხრობილი (1 მეფ. 1,12 და შემდ.), შევიდა წმინდათა წმინდაში და ევედრა ღმერთს, რომ არ დაკლებოდა იგი რჯულისეულ კურთხევას (რადგან არაფერი ჰქონდა დარღვეული რჯულთან დაკავშირებით), რომ გამხდარიყო ისიც დედა და რომ შეეწირა ღვთისადმი თავისი შვილი. საღვთო ნიშანმა გააძლიერა იგი იმ მადლის მიმართ, რომელიც შვა, რადგან შვა მან ჩვილი, რომელსაც უწოდა ”მარიამი”, რომ თვით სახელის მიერაც წარმოჩენილიყო ღვთივბოძებულობა ”მადლისა”.

როცა მოიზარდა ასული და აღარ საჭიროებდა ძუძუს წოვას, მშობლებმა მიიყვანეს იგი ტაძარში და მიუძღვნეს ღმერთს, აღასრულეს რა აღთქმა. მღვდლებმა, სამუელის მსგავსად, სიწმინდეთა შორის აღზარდეს ბავშვი. როცა გაიზარდა ქალწული, ბჭობა გამართეს, რა ემოქმედათ, რომ მისი წმინდა სხეული ღმერთს არ დაცილებოდა. ის, რომ ბუნების რჯულის უღელქვეშ მოექციათ იგი და ქორწინების გზით დაემონებინათ შემრთველისადმი, უკიდურესად შეუფერებელი ჩანდა. აშკარა მკრეხელობად შერაცხეს მათ, რომ საღვთო ძღვენის ბატონად მამაკაცი გაეხადათ (რადგან რჯულის მიხედვით მამაკაცი დადგენილია თანამეცხედრეზე საბატონოდ). ამასთან, ის, რომ ქალს ტაძარში ეცხოვრა მღვდლებს შორის და სიწმინდეებში ენახათ იგი, არც რჯულიერი იქნებოდა და ასეთ საქმეს არც ღირსეულობა ექნებოდა.

ბჭობდნენ რა მღვდლები ამის შესახებ, ღვთისგან მიეცათ მათ შეგონება, რომ გათხოვების საბაბით მიეცათ იგი მამაკაცისთვის, რომელიც შესაფერისი იქნებოდა მისი ქალწულობის დასაცავად.

ასე იქნა პოვნილი იოსები, რომელიც (როგორც მონათხრობშია გამოძიებული) იყო ქალწულისვე ტომისა და მამულისაგან. მღვდლების რჩევით მან ითხოვა ასული და მათი კავშირი მხოლოდ ამ თხოვით შემოიფარგლა.

მაშინ გაამესაიდუმლოებს გაბრიელი ქალწულს, ხოლო მესაიდუმლეობის სიტყვები კურთხევა იყო:[17]

”გიხაროდენ, მიმადლებულო, უფალი შენ თანა” (ლუკა 1,28).

იმ პირველი ხმის სანაცვლოდ, ქალისადმი რომ იყო (შესაქ. 3,16), აწ ქალწულისადმი ითქმის სიტყვა. იმ ქალს ცოდვის გამო შობადობის ტკივილები მიესაჯა, ამასთან დაკავშირებით კი განიდევნება ტკივილი სიხარულის მიერ. იმის შობას ტკივილები უძღოდა წინ, აქ კი სიხარული მეანეობს შობას.

ანგელოზმა ასე უთხრა მას: ”ნუ გეშინია”, რადგან ყველა ქალს შიშს ჰგვრის მშობიარობის მოლოდინი, ამიტომაც განაგდებს შიშს ტკბილი მშობიარობის აღთქმა.

ანგელოზმა კვლავ უთხრა:

”მუცლად-იღო და შვე ძე და უწოდი სახელი მისი იესუ” (ლუკა 1,31).

მარიამმა რაღა უთხრა?

ისმინე წმინდა ქალწულის ხმა! ანგელოზი შობას ახარებს, ის კი ქალწულობას მიელტვის, რადგან ანგელოზურ გამოჩინებაზე უფრო მეტ პატივად უხრწნელებას რაცხს. ამიტომ, არც ანგელოზისადმი იჩენს ურწმუნოებას და არც მისდამი განჩინებულს არღვევს, ამბობს რა:

- აკრძალულია ჩემთვის მამაკაცთან კავშირი. როგორღა იქნება ჩემზე ეს, როდესაც მე მამაკაცი არ ვიცი? (შდრ. ლუკა 1,34).

მარიამის ეს ნათქვამი დაფარულად მონათხრობთა[18] დადასტურებაა, რადგან თუ შეუღლებისათვის მოიყვანა იგი იოსებმა, მაშინ ბუნების რჯულისამებრ მასაც უთუოდ და უეჭვოდ უნდა ჰქონოდა მოლოდინი დედად გახდომისა და როგორღა იუცხოვებდა შობის შესახებ უწყებას? მაგრამ რადგან ღვთისადმი ძღვნილი ხორცი, როგორც რამ წმინდა შესაწირავთაგანი, შეუხებლად უნდა დაცულიყო, ამის გამო ასე თქვა მან:

- თუნდაც ანგელოზი იყო, თუნდაც ციდან მოდიოდე, თუნდაც ზეადამიანური იყოს ეს გამოჩინება, მაინც, რადგან შეუძლებელია, რომ მამკაცი ვიცოდე, როგორღა გავხდები დედა მამაკაცის გარეშე? თუმცა ვუწყი იოსები, ვინც მითხოვა მე, მაგრამ მამაკაცი არ ვიცი.

სასძლოს ხელისმომკიდე[19] გაბრიელი კი რას ეუბნება მას?

”სული წმიდაჲ მოვიდეს შენ ზედა და ძალი მაღლისაჲ გფარვიდეს შენ” (ლუკა 1,35).

ჰოი იმ ნეტარ სხეულს, რომელმაც ზეგარდამატებული სიწმინდის გამო სულის სიკეთენი მოიზიდა თავისკენ, რადგან ყველა სხვასთან დაკავშირებით განწმენდილი სული ძლივს თუ იღებს სულიწმინდის მოვლინებას, ხოლო აქ სულიწმინდის ჭურჭელი ხდება ხორცი. ამასთან, ისიც ითქვა, რომ ”ძალი მაღლისაჲ გფარვიდეს შენ”. რას აღნიშნავს ამით ფარულად სიტყვა? - ქრისტეს, რომელიც, მოციქულის თქმით, არის ღვთის ძალა და სიბრძნე (1 კორ. 1,24). მართლაც, მაღალი ღვთის ძალა, რომელიც არის ქრისტე, სულიწმინდის გარდამოსვლის გზით შთაიხატება[20] ქალწულობაში, რადგან ისევე როგორც ჩრდილი წინმსწრებ სხეულთა სახეს მიემსგავსება, ამგვარადვე ტვიფარი და ნიშნები ძის ღმერთობისა შობილის ძალაში ვლინდება, რომელიც საკვირველთმოქმედებათა მიერ პირველსახის ხატად, ბეჭდად და გამოცისკრებად გაგვეცხადება.

მაგრამ ანგელოზური ხარება იქეთკენ გვასწრაფებს, რომ ჩვენი სიტყვა კვლავ ბეთლემისკენ მივაქციოთ და ვიხილოთ გამოქვაბულის საიდუმლონი. კერძოდ რა?

ყრმა, სახვევებში გახვეული და ბაგაში მიწოლილი; ნამშობიარევი ქალწული, უხრწნელი დედა, რომელიც უვლის ნაშობს.

ვთქვათ ჩვენ, მწყემსებმა, წინასწარმეტყველის სიტყვა:

”ვითარცა გუესმა, ეგრეც-და ვიხილეთ ქალაქსა უფლისა ძალთაჲსა, ქალაქსა ღმრთისა ჩუენისასა; ღმერთმან დააფუძნა იგი უკუნისამდე” (ფს. 47,9).

ნუთუ ყოველივე ეს, რაც მოთხრობილია, შემთხვევით და თავისთავად მოხდა ქრისტესთან დაკავშირებით? ნუთუ არავითარი აზრი არ ახლავს ამ თხრობას? რას ნიშნავს უფლის დასადგურება გამოქვაბულში, მისი დაწოლა ბაგაში, ამა ყოფასთან მისი შეზავება სწორედ ხარკთა აღწერის დროს? ცხადია, რომ ისევე როგორც გაგვათავისუფლა მან ჩვენ რჯულისეული წყევლისაგან, გახდა რა ჩვენს გამო წყევლა და აიღო რა თავის თავზე ჩვენი წყლულები, რათა მისი წყლულით ჩვენ განვკურნებულიყავით, ამგვარადვე ხარკსაც დაექვემდებარა იგი, რათა გავეთავისუფლებინეთ ჩვენ იმ უკეთურ ხარკთაგან, რომელთაც ემონებოდა სიკვდილისგან ხარკდადებული ადამიანობა. რაც შეეხება გამოქვაბულს, სადაც იშვა მეუფე, იგი გაიაზრება ადამიანთა უნათლო და მიწისქვეშა ყოფად, რომელშიც მოდის ის, ვინც გამოუჩნდა წყვდიადში და სიკვდილის ჩრდილში მსხდომთ (ეს. 9,2), ხოლო ”სახვევები შემოეჭირება”[21] მას, რადგან შეიმოსა მან ჩვენეულ შეცოდებათა ასხმულობანი,[22] იშვება კი ბაგაში, რაც პირუტყვთა სადგომია, რომ ”იცნოს ხარმა პატრონი და ვირმა - ბაგა თავისი უფლისა” (ეს. 1,3). ხარი ნიშნავს რჯულის უღელქვეშ მყოფს, ვირი კი - ტვირთმზიდველ ცხოველს, ე.ი. მას, ვინც დამძიმებულია კერპთაყვანისმცემლობის ცოდვით. ცხოველთა შესაფერისი საჭმელია თივა, რადგან მოციქული ამბობს: ”აღმოუცენებს თივას საქონელს” (ფს. 103,14), მაშინ როცა სიტყვიერი ცხოველი პურით საზრდოობს. ამის გამო, სწორედ ბაგაში ანუ პირუტყვთა სამყოფში დაიდება ციდან ჩამომავალი პური, რათა ”პირუტყვნიც” ეზიარონ გონებრივ საზრდოს და გონებაზე მოვიდნენ. ამიტომ მესაშუალეობს ბაგაში მყოფ ხარსა და ვირს ის, ვინც ორივეს უფალია, რათა გამმიჯნავი შუაკედლის დარღვევით ორივე მათგანი ახალ ადამიანად შექმნას მან თავის თავში, გარდაუგდებს რა პირველს რჯულის მძიმე უღელს და მოუსპობს რა მეორეს კერპმსახურების ტვირთს.

მაგრამ აღვიხილოთ ციურ საკვირველებათა მიმართ, რადგან არა მხოლოდ წინასწარმეტყველნი და ანგელოზნი გვახარებენ ჩვენ ამ სიხარულს, არამედ, აჰა, ცანიც თავის საკვირველებათა მიერ ხარების სადიდებელს აღმოიქადაგებენ, თუმცა კი ”იუდასგან აღმობრწყინდება ჩვენთვის ქრისტე”, როგორც ამბობს მოციქული (ებრ. 7,14), მაგრამ იუდეველს როდი განაცისკროვნებს მისი აღმობრწყინება. უცნობი იყო მოგვთათვის აღთქმათა დანაპირები და უცხო იყო მათთვის მამათა კურთხევა, მაგრამ ცოდნით[23] წინ უსწრეს მათ ისრაელის ერს, რადგან შეიცნეს ციური მნათობი და არ გაუუმეცარდნენ გამოქვაბულში მყოფი მეუფისგან. ისინი ძღვენს მიართმევენ, ესენი კი მზაკვრობენ მას; ისინი თაყვანს სცემენ, ესენი დევნიან; ისინი იხარებენ ძიებულის პოვნით, ესენი მოსწავებულის შობის გამო ძრწიან, რადგან თქმულია, რომ როდესაც იხილეს მოგვებმა ვარსკვლავი იმ ადგილას, სადაც იყო ყრმა, განიხარეს მეტად დიდი სიხარულით, ხოლო როდესაც ჰეროდემ გაიგო მის შესახებ, შეძრწუნდა და მასთან ერთად მთელი იერუსალიმი (მათე 2,9; 2,3). მათ შეწირეს მას გუნდრუკი, როგორც ღმერთს და მის სამეუფო ღირსებას ოქროთი მიესალმნენ, ხოლო ვნების განგებულება, წინასწარმეტყველური რამ მადლით, მურის მიერ ნიშნეულყვეს, მაშინ როცა ამათ მთელი ახალი თაობის სრული ამოწყვეტა საჯეს, რის გამოც ბრალი უნდა დაედოთ არა მხოლოდ სისასტიკეში, არამედ თავიანთ უკიდურეს უგუნურებაშიც. მართლაც, რა მიზანი ჰქონდა მათთვის ყრმათა მკვლელობას? რა განზრახვით უნდა ჩაედინათ ამ მკვლელებს ამგვარი ცოდვა? რადგან, როგორც თქმულია, ციურ საკვირველებათა ახალმა რამ ნიშანმა მეუფის აღმოცხადება[24] აუწყა მოგვებს. რა მერე? გწამს კი ამ მაუწყებლის ნიშნისა, როგორც ჭეშმარიტისა, თუ უაზრობად მიიჩნევ მონათრობს? მართლაც, თუკი იმგვარია იგი, რომ ცათაც თავის მიმართ თანაშეაწყობს,[25] უთუოდ ხელი არ მიგვიწვდება მასზე, ხოლო თუ თვლი, რომ შენზეა დამოკიდებული მისი სიცოცხლე ან სიკვდილი, ამაოდ გშინებია ამგვარი ვინმესი, რადგან, მაშ, რის გამო იმზაკვრება იგი, თუ მისი მდგომარეობა შენს ძალაუფლებას ექვემდებარება? რისთვის იგზავნება ის შემზარავი ბრძანება, ის უკეთური განჩინება ჩვილთა წინააღმდეგ, რომ ამოწყვიტონ საბრალო პაწაწინები? რა დააშავეს? რა ბრალი ჰქონდათ ისეთი, რომ სიკვდილი და სასჯელი მოიწიეს საკუთარ თავზე? დანაშაული ერთი იყო მხოლოდ, - რომ დაიბადნენ და სინათლეში შემოვიდნენ. ნუთუ ამის გამო იყო საჭირო ქალაქის ავსება ჯალათებით და თავმოყრა დედათა სიმრავლისა და ჩვილთა გუნდისა, იქვე იქნებოდნენ რა მამებიც და ყველა ისინი, რომლებიც, ბუნებრივია, შეიკრიბებოდნენ მათი ნათესავების ტანჯვის გასაზიარებლად?

ვინ აღწერს სიტყვით ამ უბედურებას? ვინ შეძლებს, რომ თხრობის გზით თვალწინ გაგვიცოცხლოს მაშინდელი ტანჯვა და გლოვა, შეზავებული ყრმათა, დედათა, მამათა, ნათესავთა ერთობლივი მოთქმით, რომლებიც საწყალობლად ამოიყვირებდნენ ჯალათთა დამუქრებისას? როგორ აღწერს ვინმე გაშიშვლებული მახვილით ჩვილზე მისულ ჯალათს, სასტიკად და მკვლელურად გამომეტყველს და მხმობელს, რომელიც ერთი ხელით ჩვილს იზიდავდა თავისკენ, ხოლო მეორეთი მახვილს სწევდა მაღლა, მაშინ როცა იქეთა მხრიდან დედა იხუტებდა ყრმას თავისკენ, თვით უპყრობდა რა თავის ქედს მახვილის წვერს, რომ არ ეხილა მას საკუთარი თვალით თავისი საბრალო შვილის მოკვლა ჯალათის მიერ? ვინ გადმოსცემს მამათა ყვირილს, მათ მოთქმას, შვილთა უკანასკნელ მოხვევას და კიდევ ბევრ ამგვარს, ამ სახით მომხდარს? ვინ გამოთქვამს ამ უბედურების მრავალსახოვან და მრავალგვარ ტრაგედიას, ახალშობილთა და ახალმშობიარეთა[26] ორმაგ ტანჯვას, მათი ბუნების სასტიკ დანაშთვას, კერძოდ კი იმას, თუ როგორ მიელტვოდა საბრალო ჩვილი ძუძუს და, ამავე დროს, როგორ განიგმირებოდა მისი ნაწლავები ანდა როგორ აწვდიდა საცოდავი დედა თავის ძუძუს ჩვილს პირში და, ამასთან, როგორ იკრებდა კალთაში თავისი შვილის სისხლს? ხშირად ხომ ისეც მომხდარა, რომ ჯალათის ხელის სისწრაფე და მისი მახვილის ერთი შემოკვრა დედას შვილთან ერთად განგმირავდა და ერთ ღვარად შეირეოდა დედის ჭრილობიდან და შვილის განაპობიდან გადმოდენილი სისხლი! ამასთან, რადგან ჰეროდეს ბილწი სიტყვა იმასაც გულისხმობს, რომ არა მხოლოდ ახალშობილებისადმი მიეგოთ სასიკვდილო განაჩენი, არამედ ისინიც წარეტაცათ, რომლებიც მეორე წელში იყვნენ გადამდგარნი (რამეთუ წერია: ”ორით წლითგანი და უადრესი”, მათე 2,16), ცხადია, ამ მხრივ სხვა ტანჯვაც დაინახება: კერძოდ, დროის შუალედი შესაძლებელს გახდიდა იმას, რომ ორი შვილის დედა ერთი და იგივე ყოფილიყო. მართლაც როგორი შესახედი იქნებოდა, როდესაც ერთ დედას ორი ჯალათი დაესხმოდა თავს, რომელთაგან ერთი გაქცეულ ყრმას მოიმწყვდევდა ხელებში, მეორე კი ძუძუთა ბავშვს ააგლეჯდა კალთას? რაღა უნდა განეცადა ამათ გამო საბრალო დედას, რომლის ბუნებაც ორი შვილისადმი იქნებოდა გარღვეული, რადგან ორივე მათგანი თანაბრად იქნებოდა ცეცხლის ამგზნები მის დედობრივ ნაწლავებში, ისე რომ, აღარც ის ეცოდინებოდა, მათგან ვის ანდა უკეთურ ჯალათთაგან რომელს გადევნებოდა, როდესაც ერთი ერთ მხარეს, მეორე კი მეორე მხარეს ეწეოდა მოსაკლავად ჩვილებს? მიერბინა ახალშობილთან, რომელიც ჯერაც გაუგებარ და გაურკვეველ ამოტირილს გამოსცემდა? მაგრამ მოესმეოდა მეორისა, რომელიც ბგერადი და ენაბრგვილი ხმით ცრემლმორეული დაუძახებდა დედას. რა უნდა ექნა? რა ემოქმედა? რომლის ხმას გაძახებოდა? რომლის მოთქმას გატირებოდა? რომლის სიკვდილი უნდა ეგლოვა, როდესაც ორივესადმი თანაბრად დაიდაგებოდა ბუნების საწერტელთაგან?

მაგრამ გამოვაშოროთ სმენა ყრმათათვის გოდებას და გონებით მივიქცეთ იმისკენ, რაც უფრო საამურია და რაც უფრო მეტად შეშვენის დღესასწაულს, თუმცა კი რაქელი, თანახმად წინასწარმეტყველებისა, მოთქვამს და გლოვობს შვილთა მოწყვეტას (იერ. 31,15; მათე 2,17).

მართლაც, დღესასწაულის დღეს, როგორც ამბობს ბრძენი სოლომონი, ხამს ბოროტებათა დავიწყება (ზირ. 11,25), ან კი რა უნდა იყოს ჩვენთვის ამ დღესასწაულზე უფრო კეთილნიშნოვანი, რომლის დროსაც სიმართლის მზე ფანტავს ეშმაკის უკეთურ ბნელცოფიანობას[27] და თვით ჩვენეული ბუნების მიერ ეშუქება ბუნებას; რომლის დროსაც დაცემული აღიმართება, ბრძოლაში მყოფი დაწყნარებაში შეიყვანება, მემკვიდრეობადაკარგული უკუმიიყვანება, ცხოვრებისგან გამოვარდნილი ცხოვრებისკენ უკუმიიქცევა, ტყვეობისადმი დამონებული სასუფევლის ღირსებას უბრუნდება, სიკვდილის ბორკილებით შეკრული ცოცხალთა ქვეყნისკენ უკუზეარბის[28] გათავისუფლებული!

აწ, თანახმად წინასწარმეტყველებისა, იმსხვრევა სპილენძის კარიბჭენი სიკვდილისა და იმუსრება რკინის ბოქლომები (ფს. 106,16; ეს. 45,7), რომელთა მიერაც აქამდე სიკვდილის საპყრობილეში იყო ჩაკეტილი ადამიანისეული მოდგმა. აწ იხსნება, როგორც ამბობს დავითი, კარიბჭე სამართლიანობისა (ფს. 117,19). აწ მთელს სამკვიდროში ისმის მედღესასწაულეთა თანახმოვანი ხმა.

ადამიანის მიერ იყო სიკვდილი, ადამიანის მიერ არის ცხონება. პირველი მათგანი ცოდვაში ჩავარდა, მეორემ დაცემული აღმართა.

ასევე, მოსარჩლეობს ქალს ქალი. პირველმა მათგანმა გახსნა შესასვლელი ცოდვაში, ამან კი უმხევლა სამართლიანობის შესასვლელს. იმ პირველმა გველის რჩევა მიიტკბო, ამან კი გველის შემმუსვრელი წარმოგვიჩინა. მან ძელის მიერ ცოდვა შემოიტანა, ამან კი, სანაცვლოდ, ძელის მიერ სიკეთე მოიტანა, რადგან ძელი იყო ჯვარი, ხოლო ამ ძელის ნაყოფი მარადყვავილოვან და უჭკნობელ ცხოვრებად გახდა მათთვის, რომლებმაც იგემეს იგი.

არავინ იფიქროს, რომ მხოლოდ ვნების საიდუმლოს ეთანადება ამგვარი კეთილმადლოვნება, რადგან ისაზროს ყველამ, რომ ვნება დასასრულია განგებულებისა, და როგორღა იქნებოდა დასასრული, თუ მას დასაწყისი არ უწინამძღვრებდა? რომელი რომლის მეწინამძღვრეა? ცხადია, შობა - ვნებისეული განგებულებისა. ამიტომ, ვნების სიკეთენიც შობისეულ სახელოვნებათა ნაწილია.

თუნდაც რომ სახარებებში ნაუწყები ქველმოქმედებანი აღრიცხოს ვინმემ ან თუნდაც ის მოგვითხროს მან, თუ როგორ მოხდა კურნებითი საკვირველებანი, არასმქონეთა დაპურება, საფლავებიდან მკვდართა გამობრუნება, ანაზდეული მომუშაკება ღვინისა, ეშმაკთა განსხმა, მრავალგვარი ვნებულების ჯანმრთელობად გარდაქმნა, კოჭლთა ხტომანი, თიხისგან თვალხილულობანი, საღვთო მოძღვრებანი, რჯულდებანი, იგავთა მიერ უმაღლესთა მიმართ მესაიდუმლეობა, - ყოველივე ეს არის მადლი დღევანდელი დღისა, რადგან ამ დღემ დაასაბამა შემდგომი სიკეთენი.

ამრიგად, ვიხაროთ და ვიმხიარულოთ ამ დღეს. ნუ შევუშინდებით ადამიანთა საყვედურებს და ნუ მოგვამედგრებს მათგან გაკიცხვა, როგორც ამას შეგვაგონებს წინასწარმეტყველი (ეს. 51,7), რადგან ისინი დასცინიან განგებულების არსს, რომ თითქოს შეუფერებელია უფლისთვის სხეულის ბუნებაში მოსვლა და შობის გზით ადამიანურ ცხოვრებასთან შეზავება.

უთუოდ უმეცარი ხარ იმ საიდუმლოს შესახებ, თუ როგორ განაგო ღვთის სიბრძნემ ჩვენი ცხონება.

ნებსით მივეყიდეთ ცოდვებს და ვერცხლით ნაყიდდთა მსგავსად დავემონეთ ჩვენი ცხოვრების მტერს. ამიტომ, რა უნდა ყოფილიყო ყველაზე მეტად საწადელი შენთვის, რაც კი შეიძლებოდა, რომ მეუფეს მოემოქმედა? განა არა ის, რომ გაეთავისუფლებინე უბედურებისგან? რადღა გამოეძიებ განგებულების გვარს? რად განუსაზღვრავ ქველმოქმედს ქველმოქმედების სახეს (იმ ადამიანის მსგავსად, ვინც მკურნალს იშორებს, შემდეგ კი ამ მკურნალის კეთილ ღვაწლს განაქიქებს, რომ თითქოს სხვაგვარად და არა ამ სახით უნდა წარემართა მას მკურნალობა)? თუკი ცნობისმოყვარეობის გამო ეძიებ განგებულების არსს, საკმარისი იქნება შენთვის იმის გაგება, რომ ღვთიურობა არათუ მარტოდენ ერთი სიკეთის მქონეა, არამედ იგი არის ყოველივე ის, რაც სიკეთედ მოიაზრება: შემძლე, სამართლიანი, კეთილი, ბრძენი და ყველაფერი სხვა, რაც კი ღვთისმშვენი შინაარსის შემცველი სახელია და აზრი. ასე რომ, დაუკვირდი, თუ ყველაფერი აქ თქმულთაგან არ შეიკრიბა იმ ქმედებაში, რაც ჩვენთვის აღსრულდა, კერძოდ: სიკეთე, სიბრძნე, სამართლიანობა, ძალა.

მან, როგორც კეთილმა, განდგომილი შეიყვარა; როგორც ბრძენმა, მოიაზრა საშუალება ქვედამონებულთა ამოსაყვანად; როგორც მართალმა, ძალადობა არ გამოიჩინა დამმონებლისადმი, რომელიც სამართლიანად ფლობდა შესყიდულს, არამედ თავისი თავი მისცა შეპყრობილთა სანაცვლოდ, რათა მას, როგორც ვინმე თავდებს, თავის თავზე აეღო ვალი და შემპყრობთაგან გაეთავისუფლებინა შეპყრობილი; როგორც შემძლე, ვერ შეიპყრო იგი ჯოჯოხეთმა და არც მის ხორცს უნახავს გახრწნა (ფს. 15,10), რადგან არ იყო შესაძლებელი, რომ ხრწნილებას შეეპყრო ცხოვრების წინამძღვარი.

მაგრამ ადამიანურ შობაში შემოსვლა და ხორციელ ვნებულებათა გამოცდილების დათმენა სამარცხვინოა? ქველმოქმედების სიჭარბედ თქვი ეს! მართლაც, რადგან არ შეიძლებოდა სხვაგვარად ადამიანობის გამოხსნა ბოროტებათაგან, ამიტომ დაითმინა მან, ყოველგვარი უვნებობის მეუფემ, საკუთარი დიდების ჩვენი ცხოვრებისათვის ნაცვალგება. ამიტომ მოდის ჩვენს ჭუჭყში სიწმინდე, მაგრამ ეს ჭუჭყი იმ სიწმინდეს არ ეკარება, ანუ, როგორც ამბობს სახარება, ”ნათელი იგი ბნელსა შინა ჩანს და ბნელი იგი მას ვერ ეწია” (იოანე 1,5). მართლაც, სხივის მოსვლით უჩინარდება სიბნელე და არ იჩრდილება სიბნელით მზე; მოკვდავობა შთაინთქმება სიცოცხლის მიერ, როგორც ამბობს მოციქული (2 კორ. 5,4) და არ იშრიტება სიცოცხლე სიკვდილის მიერ; გახრწნილი უხრწნელით გამოიხსნება,[29] მაგრამ ხრწნილება უხრწნელებას არ ეკარება.

ამის გამოა, რომ აღესრულება მთელი ქმნილების თანაგალობა[30] და ყველა აღავლენს თანახმიერ სადიდებელს შესაქმის მეუფისადმი, რადგან ღაღადებს ყველა ენა, - ზეციერთა, ქვეყნიერთა და ქვესკნელისათა, - რომ ”კურთხეულია უფალი იესო ქრისტე, სადიდებელად ღმრთისა მამისა” (ფილ. 2,10), საუკუნეთა უკუნისამდე, ამინ!

--------------------------------------------------------------------------------------------------

შენიშვნები

[1] - თარგმანი ეფუძნება ორიგინალის შემდეგ მეცნიერულ გამოცემას: Mann F. Die Weihnachtspredigt Gregors von Nyssa. Uberlieferungsgeschichte und Text, Munster, 1975.

[2] - შდრ. ἐν τοῖς πυκάζουσιν (იგულისხმება შენობის ასაგები მასალები).

[3] - აქაც და ქვემოთაც წმ. გრიგოლი მაცხოვრის ამქვეყნად მოსვლას გამოხატავას სიტყვებით καταμίγνυσθαι, κατακιρνᾶσθαι, რაც, სიტყვა-სიტყვით, ”შერევას”, ”შეზავებას” ნიშნავს და სიმბოლურად მხოლოდ იმას გულისხმობს, რომ განკაცებულმა ღმერთმა ცოდვამდელი ადამის სხელი კი არ მიიღო, არამედ მან, ყოვლად უცოდველმა, ყოვლად უცოდველად მიიღო საკუთრივ ცოდვის შემდგომი, ე.ი. დაცემული ადამიანური ხორცი (მოკვდავი, ბიოლოგიურად ხრწნადი, ტკივილგანმცდელი) და აღადგინა იგი დასაბამიერი (ცოდვამდელი) უხრწნელებით (იხ. დაწვრილებით ამის შესახებ ”გზა სამეუფო”, 1996 წ. №1[4], გვ. 95-112).

[4] - ბერძნ. θυμῷ.

[5] - μετοικισθέντων.

[6] - τῷ τῆς γεέννης πυρί, როგორც ვხედავთ წმ. გრიგოლ ნოსელი (სხვა მამებთან თანხმობაში) სრულიად გამორიცხავს ჯოჯოხეთში მითიური რამ უტანჯველი ადგილის არსებობას, რასაც დაბეჯითებით ბრძნობენ თანამედროვე ცრუმოძღვარნი (იხ. ამის შესახებ ამავე ჟურნალში: ე. ჭელიძე, ცხონებულთა სამყოფელის შესახებ). აღვნიშნავთ, რომ, ზოგადად, ”გეჰენიის ცეცხლის” სრული იგივეობა ჯოჯოხეთის სატანჯველთან თვალსაჩინოა მრავალი მოძღვრის არაერთგზისი მითითება-შეგონებითაც.

[7] - τὴν ἀκτῖνα τῆς γνώσεως.

[8] - ἐπιπνοία κρείττονι.

[9] - ὑπηρετούσης.

[10] - θεοφανείας.

[11] - წმ. გრიგოლის მიერ მოტანილ ციტატაში გვაქვს διαβάς (ზმნიდან διαβαίνω - გადასვლა), მაშინ როცა სეპტუაგინტის ტექსტშია: παρελθών (შდრ. ძვ. ქართ.: ”წარვიდე”, ”წარსულმან”). როგორც ჩანს, წმ. გრიგოლ ნოსელს ბიბლიის განსხვავებული რედაქცია ჰქონდა ხელთ, რასაც ჭეშმარიტად ღვთივსულიერ განმარტებას ურთავს იგი.

[12] - τὴν παροδικὴν τοῦ χρόνου διάβασιν.

[13] - ἀνεκαλύφθη.

[14] - τὸ θεότοκον σῶμα τῆς παρθένου.

[15] - ე.ი. განკაცებითად (საეკლესიო ტრადიციაში ბერძნული οἰκονομία ანუ ქართულით ”განგებულებაჲ”, ჩვეულებრივ, განკაცებას ნიშნავს).

[16] - ἀποκρύφου τινὸς ἱστορίας.

[17] - შდრ.: Τότε μυσταγωγεῖται παρὰ τοῦ Γαβριὴλ ἡ παρθένος. τὰ δὲ ρήματα τῆς μυσταγωγίας εὐ λογία ἦν.

[18] - τῶν κατὰ τὸ κρύφιον ἱστορουμένων.

[19] - ὁ νυμφοστόλος (ზოგ ხელნაწერშია: νυμφαγωγός) სასძლოს, პატარძლის წამყვანი, შემამკობი.

[20] - ἐμμορφοῦται.

[21] - διασφίγγεται.

[22] - τὰς σείρας τῶν ἡμετέρων ἁμαρτημάτων.

[23] - τῇ γνώσει.

[24] - ἀνάδειξις.

[25] - σονδιατιθέναι.

[26] - ბერძნულშია ἀρτίτοκοι, რაც ამ ადგილას ნიშნავს ახალშობილსაც და ახალმომშობიარებულსაც.

[27] - ἡ σκοτόμαινα.

[28] - ἐπανατρέχει.

[29] - συνδιασώζεται.

[30] - συνῳδία.

ძველი ბერძნულიდან თარგმნა და შენიშვნები დაურთო

ედიშერ ჭელიძემ

ჟურნალი ”გული გონიერი”, საშობაო გამოცემა, 2011 წ.