ედიშერ ჭელიძე - პეტრე იბერის თაობაზე

საკითხი პეტრე იბერის მონოფიზიტური აღმსარებლობის შესახებ იმდენად გამორკვეულია მართლმადიდებელ ეკლესიაში V ს-დანვე, იმდენად აბსოლუტურად ერთაზროვნად და ურყევადაა ეს ფაქტი დადგენილი საუკუნეების მანძილზე, რომ ამ მხრივ დღეს რაიმე სერიოზული მსჯელობის წარმოება სხვა არაფერია, თუ არა მართლმადიდებელი ეკლესიის საუკუნოვანი განჩინების ეჭვის ქვეშ დაყენება და, შესაბამისად, უკიდურესი შეურაცხყოფა ეკლესიის უცთომელობის დოგმატისა.

ესაა იმავე მასშტაბის მკრეხელობა, როგორიც იქნებოდა, ვთქვათ, დისკუსიის მოწყობა თემაზე, თუ რა აღმსარებლობისა იყო არიოზი, მართლმადიდებელი იყო ის თუ არიანელი. მართლაც, აღმსარებლობითი ცთომილების ხარისხით, პეტრე იბერის მართლმადიდებლად კანონიზების მცდელობა ტოლფასია იმისა, რომ კანონიზებულ ვყოთ არიოზი ან ნესტორი. მიუხედავად აღნიშნულისა, ვითვალისწინებთ რა შექმნილი ვითარების სიმძიმეს, არ უგულებელვყოფთ აუცილებლობას იმისას, რომ მოვიტანოთ უტყუარი ისტორიული ფაქტები პეტრე იბერის აღმსარებლობასთან დაკავშირებით. ამასთან, ორიენტაცია გვაქვს რა მასობრივ მკითხველზე, ამჯერად წარმოვადგენთ მხოლოდ საყოველთაოდ ცნობილ ქრესტომათიულ მონაცემებს ყოველგვარი მეცნიერული განხილვების გარეშე, რადგან ფაქტი თვითონ ღაღადებს ჭეშმარიტებას. თან, ფსევდობრალდებათა თავიდან ასაცილებლად, მოცემულ შემთხვევაში დავკმაყოფილდებით არსებითად მხოლოდ რუსული ციტატებით, რომ ინგლისურ-ფრანგულ-გერმანული აურაცხაელი გამოკვლევის დამოწმება მავანთათვის არ გახდეს თავის დაძვრენის საბაბი იმაზე ხაზგასმით, თითქოს ჩვენ არამართლმადიდებლურ წყაროებს ვიმოწმებთ.

მაშ ასე, მოვიტანთ რამდენიმე მნიშვნელოვან ციტატას, თან მხოლოდ იმგვარს, რომლის გადამოწმებაც შეუძლია უკლებლივ ყველა მკითხველს დაუყოვნებლივ, ინტერნეტის გზით. დავძენთ იმასაც, რომ ესაა მხოლოდ ზღვაში წვეთი იმ თითქმის უსასრულო რაოდენობამდე მისული მასალიდან, სადაც პეტრე იბერის მონოფიზიტური აღმსარებლობა, მისი ანტიქალკედონიტობა და მისი ბელადობა მონოფიზიტთა კრებულის მიმართ უნათლესად არის წარმოჩენილი.

Петр Ивер (Ивир, Ибериец, Майумский) – епископ Майумы, порта города Газы в Палестине, видный церковный деятель и писатель V в. Родился около 409 г., умер в 488 г. Петр был сыном грузинского царя Вараз-Бакура, в качестве заложника в юности жил при дворе императора Феодосия II (402 – 450 гг.). Воспитанием грузинского царевича активно занималась... В августе 452 г. Петр Ивер был рукоположен иерусалимским патриархом Феодосием в епископский сан и занял кафедру в Майуме. Переселившись в Палестину, Евдокия продолжала покровительствовать Петру. Только благодаря этому в 454 г. Петр Ивер не был изгнан со своей кафедры вместе с прочими архиереями, не признавшими Халкидонский Вселенский собор. Однако позже Петр, в знак солидарности, все же покинул кафедру добровольно, и разделил судьбу собратьев-монофизитов. Затем он некоторое время жил в Александрии, где поддерживал монофизитского александрийского патриарха Тимофея Элура (457 – 460 и 475 – 477 гг.), а затем вернулся на епископскую кафедру и служил в Газе до самой смерти. Возглавлял монофизитскую богословскую комиссию, принудившую александрийского патриарха Петра Монга (477 и 482 – 489 гг.) однозначно и открыто отвергнуть диофизитство... Монофизитской церковью Петр Ивер был канонизирован. Его житие, сохранившееся до наших дней, было написано около 500 г. преемником Петра на епископской кафедре – антихалкидонитом Иоанном Руфом.

(Византийский толковый словарь П Ч.3).

ინტერნეტ-საიტი

http://theatron.byzantion.ru/topic.php?forum=11&topic=331

Валентин Асмус
Халкидонский Вселенский Савор

Один из крупных монофизитский богословов – Петр Ивер, который стал епископом Маюмским, был грузинского царского рода.

(Православный Свято-Тихоновский Богословский институт, Протоиерей Валентин Асмус, ИСТОРИЯ ЦЕРКВИ, Курс лекция 8);

http://pravosludm.narod.ru/lib/asmus/hist_church/8.html

Евагрий Схоластик
Церковная история

33. После изгнанного Флавиана, на епископский престол Антиохии взошел Север в 56м году от основания города, в месяц дие, 6 индикта текшего тогда круга; а в настоящее время, когда мы пишем это, идет 64-й год. Север был родом из Созополиса, одного писидийского города. Первоначально он обучался правоведению в Берите; потом, оставив изучение законов, принял св. крещение в храме Леонтия, дивного мученика, которого с особенным усердием чтут в городе Триполисе, находящемся в приморской Финикии, - и стал проводить монашескую жизнь в одном монастыре, лежавшем между городом Газа и крепостью Маюма, где Петр Ивериец, бывший предстоятелем Газы и посланный вместе с Тимофеем Элуром (ესაა მონოფიზიტთა ერთ-ერთი ფანატიკოსი ლიდერი, ძველი ქართული სახელდებით: ”ტიმოთე კვერნა”, ე.ჭ.) в ссылку, вел тот же образ жизни и заставил много говорить о себе. И вот однажды Север вступил в состязание с Нифалием который, хотя поначалу был на его стороне, что то есть во Христе одно естество, но потом последовал Халкидонскому Собору и тем, которые проповедовали два естества в Господе нашем Иисусе Христе. Нифалий и находившиеся при нем из своего монастыря изгнали Севера со многими другими, которые держались его мыслей. Север (პეტრე იბერის ცნობილი მოწაფე, სევერიანელთა მონოფიზიტური სექტის ერსიარქი, ე.ჭ.) отсюда отправился в столицу ходатайствовать как за себя, так и за тех, которые подверглись изгнанию вместе с ним, и по этому случаю, как заметил описатель его жизни, стал известен царю Анастасию. Потом он написал соборное послание, в котором определенно предал анафеме Халкидонский Собор.

[143] Петр Ивер был сын царя Иверии Бакур-Вараза. Его имя, по свидетельству грузинского жития, было Мурваню В молодые годы он полал в Константинополь в качестве заложника во время войны Феодосия с персами и приобрел большое расположение императора, его супруги и Пульхериию (Ю.А. Кулаковский. История Византин. 395-518 гг. Спб., 1996 г. г. с. 268, сноска 1). В епископы его поставил монофизит Феодосий во время своего лже-епископства в Палестине. Ю.А. Кулаковский сообщает со ссылкой на Raabe, Petrus der Iberer, p. 64, что . (сноска 1 к с. 271 Ю.А. Кулаковский. История Византин. 395-518 гг. Спб., 1996 г.).

[პეტრეს მაკურთხეველი ერეტიკოსი თეოდოსი პალესტინელის (არ აგვერიოს წმ. თეოდისი დიდში, მეუდაბნოეში) შესახებ შდრ.:

”монофизит Феодосий увлек в ересь почти всех монахов Палестины” (ЕВФИМИЙ ВЕЛИКИЙ, http://www.pravenc.ru/text/187761.html);

“У Псевдо-Захарии мы находим соовщение, что известный смутьян монофизит Феодосий, лжеепископ иерусалимский,спешил из Александрии, где он скрывался после бегства из Иерусалима, в Антиохию” (ИСТОРИЧЕСКИЙ ОЧЕРК СИРИЙСКОГО МОНАШЕСТВА ДО ПОЛОВИНЫ VI ВЕКА, Священномученик Анатолийб митрополит Одесский и Херсонский.

http://www.odseminary.orthodox.ru/magazine/8/siriyskoe_monashestvo.htm)]

[146] Строго говоря, Петр Ивер не был низложен, так как находился под 

покровительством императрицы Пульхерии, но очевидно, был незаконно поставлен (ესაა კვლავ სქოლიო ევაგრე სქოლასტიკოსის ზემორე წიგნზე).

Андрей Кивелев
Последствия Халкидонского Сабора для
Восточной Церкви
Введениен

В 451 г. Единственным действительно стойким приверженцем Халкидона был великий святой Евфимий. После бегства Ювеналия в Константинополь, епископом вместо него был поставлен Феодосий одновременно с несколькими другими монофизитами. Среди них был Петр Ивер, который позже был поставлен епископом Майумским...

И как только умер император Маркиан (457г.), произошло народное восстание, приведшее к убийству Протерия. В главной церкви Александрии, Кессарионе, занятой монофизитами, два монофизитских епископа - Евсевий Пелузский и Петр Майумский  (ე.ი. პეტრე იბერი) хиротонисали в архиепископа Тимофея Элура ("Кот"). По всему Египту также были поставлены монофизитские епископы.

http://www.samara.orthodoxy.ru/Smi/Vera/03_06.html

Зилотов В.В.

Антропоморфическое Богословие и

монархический модализм

“Умеренный монофизит Севир Антиохийский... Петр Ивер, твердый моиофизит” .

Еще более очевидно мягкое отношение православных (уже по окончании І\/ Вселенского собора) к монофизитам. Императрица Феодора, а также император Юстин ІІ и императрица София, державшиеся халкидонского исповедания, покровительствовали монофизитским патриархам, которые проживали в царском дворце в Константинополе ие имели свободу управлять своей паствой и рукополагать епископов и клириков. Халкидонские патриархи Иоанн Схоластик Константинопольский и Анастасий І Антиохийский председательствовали на монофизитских по составу соборах, пытаясь примирить их.

http://www.trinitas.ru/rus/doc/0205/002a/02050001.htm

Православная Энциклопедия

АКАКИЙ

(† 26 или 28.11.489), Патриарх К-польский (ც марта 472). В 458 г. А., возглавлявший сиротский приют в К-поле, был одним из кандидатов на столичную кафедру, но уступил Геннадию, по смерти к-рого был избран Патриархом. В начале своего правления А. отказался подписать «Энкиклион» узурпировавшего в 475 г. имп. трон Василиска, в к-ром отвергались догматы, принятые Всел. IV Собором в Халкидоне, а также преимущества, предоставленные 28-м прав. этого Собора К-польскому престолу. Недовольный император запретил синклиту иметь общение с Патриархом. Однако правление Василиска оказалось непродолжительным: вскоре он был свергнут и искал спасения в храме, но А. выдал его вернувшемуся к власти имп. Зинону. Император подтвердил прежние привилегии Патриарха и даже позволил ему вмешиваться в дела др. Вост. Патриархатов… В 487 г. Зинон пригласил в К-поль для беседы о вере палестинских монахов Исайю Газского и Петра Ивера, пользовавшихся влиянием среди монофизитов, но те отказались явиться в столицу. Уступки, сделанные А. и императором противникам Халкид. Собора, не принеся церковного мира на Востоке империи, привели к разрыву с Западом и появлению в К-поле оппозиции со стороны ревнителей чистоты Православия, прежде всего монахов-акимитов.

Развитие монашесгва

Единственным из выдающихся палестинских монахов, последовательно-и героически-отстаивавшим антихалкидонскую позицию, был Петр Ивер (или грузин), учитель Севира Антиохийского и основатель грузинского монастыря в Иерусалиме, впоследствии епископ Газский (452).

http://www.fidel-kastro.ru/pravoslavie/meiendorf/mejend2/22.htm

Angelologia. Православное учение об Ангелах

Св. Дионисий Ареопагит и лжеправославная

богословская наука

В современной богословской науке считается общепризнанным ряд мнений, почерпнутых из мутных источников еретической теологии и даже безбожного гуманизма. Одним из них является утверждение, что те книги, которые Православная Церковь уже полтора тысячелетия считает сочинениями св. Дионисия Арепагита, — подложны, и написаны не тем лицом, которое упоминается в Деяниях Святых Апостолов (17, 33-34), а неизвестным автором то ли V, то ли VI века (спектр мнений колеблется от II до VI в), то ли православным, то ли монофизитом. Это утверждение вовсе не является безобидным научным изыскательством, но есть посягательство на само понятие православного богословия, главным смыслом которого является точнейшая передача Священного Предания, источник Которого у Бога отца...К слову говоря, этот аргумент почему-то не мешает критикам приписывать сочинения св. Дионисия монофизитам (например, Петру Иверу), которые, как известно, на дух не переносили Халкидонский Собор и, конечно, не пользовались его оросом. Так что пусть сперва разберутся с собственной аргументацией, а уже затем нападают на святого отца.

http://www.angelologia.ru/patrologia/200_Areopagitiki.htm

Базилика Святого
Стефана в Иерусалиме

монофизит Иоанн Руф хотел таким образом связать имена главного героя жития, монофизита Петра Ивера, и поддерживавшей его Евдокии, с именем Кирил

http://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/423826

Святой Апостол от 70-ти Священномученик
Дионисий Ареопагит, Епископ Афинский

пытались приписать их авторство монофизиту Петру Иверу, Епископу Маюмы, Северу Антиохийскому или одному из богословов Иоанна Скифопольского

http://www.otechestvo.org.ua/main/20091/1716.htm

Михаил Гарнцев
Дамаский о невыразимом

у молодого Севера и его друзей вызывала посхищение подвижническая жизнь одного из “ветеранов” монофиситства Петра Ивера, возглавлявшего в монастыре в Маюме “кружок ревностных аскетов”

http://www.ruthenia.ru/Logos/number/1999_06/1999_6_04#_ftnl

და ასე შემდეგ და ასე შემდეგ.

* * *

დამოწმებული (თუნდაც უმცირესზე უმცირესი) წყაროების გარკვეულობა და სიმკვეთრე ბოლომდე ააშკარავებს, თუ რა სახის ვერაგულ შეთქმულებასთან გვაქვს საქმე იმ პირთა, იმ სულიერ ბოროტმოქმედთა მხრიდან, რომლებიც უაღრესად დახვეწილად მოფიქრებული და ცრუპატრიოტული ჰალუცინაციებით ნაკვები გეგმის განხორციელებით განიზრახავდნენ საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის უწმინდესი სინოდის შეცდომაში შეყვანას, მონოფიზიტობის ბილწი საცეცების შემოხლართვას მართლმადიდებლური სიწმინდის გარშემო და საქართველოს ეკლესიის შეურაცხყოფას.

ღვთის მადლით, ღირსეულ მღვდელთმთავართა, მღვდელთა, ერისკაცთა (მათ შორის, სასულიერო აკადემიის სტუდენტური კრებულის) ერთსულოვანი თანადგომით (საჭიროების შემთხვევაში შეგვიძლია მათი პიროვნულად დასახელება), განსაკუთრებით კი, მისი უწმინდესობის ჩვეული კეთილგონიერებით, ვფიქრობთ, საფრთხე დაძლეულია, მაგრამ უკეთურებას რომ თვით საბაბიც არ დარჩეს თავის მართლებისა, შევეხებით რამდენიმე საკითხს.

I. გვიკიჟინებენ, რომ პეტრე იბერის მონოფიზიტობის შემთხვევაში იგი გადაყენებული იქნებოდა ეპისკოპოსობიდან მას შემდეგ, რაც დიოფიზიტებმა მოიპოვეს გამარჯვება. ამ ფსევდოარგუმენტის სიყალბე თავშივე ნათელია. მართლაც, თუ პეტრეს არგადაყენება დიოფიზიტთა მხრიდან მის დიოფიზიტობას ნიშნავს, როგორღა ავხსნათ, რომ აქამდე იგი ეპისკოპოსი იყო მონოფიზიტთა შორის? მონოფიზიტებმა რატომ არ გადააყენეს იგი? პეტრე ვერ გადააყენეს დიოფიზიტებმა მხოლოდ იმის გამო, რომ საიმპერიო კარი უჭერდა მხარს (შდრ. ზემოთ დამოწმებული ერთ-ერთი წყარო: Петр Ивер не был низложен, так как находился под покровительством императрицы Пульхерии, но очевидно, был незаконно поставлен. კიდევ: Евдокия продолжала покровительствовать Петру. Только благодаря этому в 454 г. Петр Ивер не был изгнан со своей кафедры вместе с прочими архиереями, не признавшими Халкидонский Вселенский собор). გავიხსენოთ თუნდაც ცქირის მაგალითი "წმინდა გრიგოლ ხანცთელის ცხოვრებიდან", რომელმაც "მძლავრებითა დაიპყრა" ანჩისხატის საყდარი და ვერავინ შეძლო მისი გადაყენება, რადგან სახელისუფლო მხარდაჭერა ჰქონდა. ამასთან, პეტრესთან დაკავშირებით მკვეთრად დაისმის შემდეგი კითხვაც: დიოფიზიტთა გამარჯვების შემდეგ (რომლებმაც, როგორც აღვნიშნეთ, საიმპერიო კარისადმი ანგარიშგაწევის მიზეზით არ გადააყენეს პეტრე) ეს უკანასკნელი, თუ იგი დიოფიზიტი იყო, რატომღა ტოვებს ნებაყოფლობით საეპისკოპოსო კათედრას და რატომ შეერთვის ექსკომუნირებულ მონოფიზიტებს? (კიდევ ერთხელ დავუკვირდეთ: "Евдокия продолжала покровительствовать Петру. Только благодаря этому в 454 г. Петр Ивер не был изгнан со своей кафедры вместе с прочими архиереями, не признавшими Халкидонский Вселенский собор. Однако позже Петр, в знак солидарности, все же покинул кафедру добровольно, и разделил судьбу собратьев-монофизитов. Затем он некоторое время жил в Александрии, где поддерживал монофизитского александрийского патриарха Тимофея Элура [457 – 460 и 475 – 477 гг.], а затем вернулся на епископскую кафедру и служил в Газе до самой смерти. Возглавлял монофизитскую богословскую комиссию, принудившую александрийского патриарха Петра Монга [477 и 482 – 489 гг.] однозначно и открыто отвергнуть диофизитство").

II. ცრუმეტყველებენ, რომ არსებობს მართლმადიდებლური ცხოვრება პეტრე იბერისა და უთითებენ მაკარი მესხის მიერ XIII ს-ში ნათარგმნ ცნბობილ ჰაგიოგრაფიულ ძეგლს. აღვნიშნავთ, რომ ეს ძეგლი არანაირ პირდაპირ კავშირში არაა პეტრეს მართლმადიდებლობასთან, რადგან თვით მაკარის მითითებით იგი არის თარგმანი სირიული ენიდან, სირიულად კი მხოლოდდამხოლოდ მონოფიზიტური "ცხოვრებანი" არსებობდა პეტრე იბერისა, კერძოდ, ერთი მხრივ მონოფიზიტი ზაქარია რიტორის მიერ ბერძნულად დაწერილი "პეტრეს ცხოვრების" სირიული თარგმანი, მეორე მხრივ კი პეტრეს მოწაფის და მაიუმის პეტრეს შემდგომი ეპისკოპოსის, მგზნებარე მონოფიზიტის იოანე რუფინუსის ან რუფუსის ასევე ბერძნულად დაწერილი "პლეროფორიების" (ეძღვნება პეტრეს ცხოვრებას) სირიული თარგმანი, რაც გადმოუკეთებია მაკარის და თანაც ბევრი რამ შეუცვლია მასში (სხვათაშორის, იგი ციტირებას ახდენს რუის-ურბნისის ძეგლისწერიდან). ვითარება ასეთია: მაკარი მესხმა პალესტინაში სირიულ ენაზე იპოვა "პეტრე იბერის ცხოვრება", რაც არქეტიპულად თანხვდება პეტრეს ზემოხსენებული მონოფიზიტი მოწაფის, იოანე რუფინუსის მიერ პეტრეს ცხოვრებაზე დაწერილი "პლეროფორიების" სირიულ თარგმანს. ცხადია, მაკარის არ ჰქონდა გამოკვეთილი გარკვეულობა ძეგლის ავტორის და ამავე ძეგლის, ასე ვთქვათ, გმირის აღმსარებლობაზე (XIII ს-ში კი არა, აგერ დღესაც, ულტრაინფორმაციულ ეპოქაში, ცალკეულ პირთა შორის სრული უმეცრება და უგუნურება სუფევს პეტრე იბერის აღმსარებლობის თაობაზე). ამ ფაქტის გარეშეც, სირიულ ენაზე მონოფიზიტთათვის რატომ უნდა დაწერილიყო მართლმადიდბელი მოღვაწის ცხოვრება? ასე რომ, ვითარება შემდეგია: XIII ს-ის მოღვაწე მაკარი მესხი, სირიულის მცოდნე, სირიულ ენაზე პოულობს "ცხოვრებას", სადაც პეტრე მართლმორწმუნეობის დამცველად არის წარმოჩენილი (მონოფიზიტისთვის მონოფიზიტობაა მართლმორწმუნეობა), ჰგონია, რომ ეს მართლმორწმუნეობა დიოფიზიტობას გულისხმობს და, თარგმნის რა აღნიშნულ ძეგლს, ისტორიული კონტექსტის ვერგაგების მიზეზით ცვლის მრავალ ფაქტს (მაგალითად, ცნობილი მონოფიზიტი და პეტრეს ერთ-ერთი ბიოგრაფი ზაქარია რიტორი მის მიერ გამოყვანილია ქართველ ბიოგრაფ ზაქარიად), რის საფუძველზეც არსებითად ორიგინალისგან საკმაოდ განსხვავებულ რედაქციას ქმნის. ამიტომ აღნიშნავდა კ. კეკელიძე: " იმდენად ნათარგმნი არაა, ამ სიტყვის ნამდვილი მნიშვნელობით, რამდენადაც გადმოკეთებულია" (ძვ. ქართ. ისტ. 1980, გვ. 335). თუ რამდენად დაშორებულია რეალობას ხსენებული ძეგლი, ამის შთამბეჭდავ ნიმუშად გამოდგება თუნდაც ის ადგილი, სადაც 444 წ-ს აღსრულებული წმ. კირილე ალექსანდრიელი ქალკედონის მეოთხე მსოფლიო კრების, ე.ი. 451 წ-ის შემდგომი მოვლენების თვითმხილველად არის გამოყვანილი. აი, სათანადო ციტატა: "და დაიპყრა მეფობაჲ მარკიანე, და შეკრიბა კრებაჲ მეოთხე ქალკიდონს ექუსას ოცდაათთა მამათაჲ. სევერიანოსნი, იაკობნი, შეჩუენებულნი, არა შეიწყნარებდეს ქრისტეს ორთა ბუნებათა და არცა განჴორციელებასა მისსა წმიდისა ღმრთისმშობელისაგან. მაშინ ნეტარმან კჳრილე ალექსანდრიელმან და ყოველთავე მამათა შეაჩუენნეს იაკობნი და ყოველნი მწვალებელნი, რომელთა არა ჰრწამს ორი ბუნებაჲ ქრისტესი და კაცებაჲ მისი წმიდისა ღმრთისმშობელისაგან. ხოლო მეფემან მარკიანე წარმოავლინა კაცი სამეუფოჲ პალესტინედ, რაჲთა განასხნეს მწვალებელნი ქუეყანით მათით".

დავძენთ, რომ ამავე ძეგლში საკუთარ სახელთა უდიდესი ნაწილი წარხოცილია, მათ შორის, სხვათაშორის, ეპისკოპოსად პეტრეს მაკურთხეველი თეოდოსი პალესტინელისა ანუ თეოდოსი მონოფიზიტისა, რომლის სახელდებითად მოხსენიება (თხრობის იმ ნაწილში მაინც, სადაც პეტრეს კურთხევაზეა უწყება), ცხადია, გარდაუვალი ვალდებულება იყო "თვითმხილველი ავტორისა" (როგორადაც მაკარისეულ თარგმანში არის წარმოდგენილი "პეტრეს ცხოვრების" სირიული ტექსტის ავტორი). ხაზგასმულია, რომ ის პირი, ვინც პეტრე ეპისკოპოსად აკურთხა, ზოგადი სახელის ("პატრიაქის") ტიტულით რვაგზის არის ძეგლში დამოწმებული, დიახ, რვაგზის, თუმცა, როგორც აღვნიშნეთ, ყოველთვის კონკრეტული სახელის გარეშე, მაშინ როცა სხვა შემთხვევაში ავტორს არ ავიწყდება, მაგალითად, ორგზის გარკვევით მიუთითოს სრულიად უმნიშვნელო პიროვნების, დედოფლის ხელოსნის სახელი "ელია".

სწორედ ამ ე.წ. თარგმანის შემდეგ, რეალური ვითარების უმეცრების გამო, შემოდის ცთომილება საქართველოში, შეაქვთ რა პეტრეს სახელი კალენდარში, მაგრამ თუ რა მოიტანა ამ მოვლენამ ქვეყნისთვის, სრულიად თვალსაჩინოა. ეჭვი არ შეიძლება იყოს, რომ ერთ-ერთი მიზეზი საქართველოს და ქართველი ერის უმძიმესი ხვედრისა, რაც სწორედ XIII ს-დან იღებს სათავეს, უთუოდ ერეტიკოსის "გამართლმადიდებლებაცაა". ცხადია, ჩვენ ყურადღებას ვაქცევთ არა საკუთრივ მექანიკურ აქტს (კალენდარში ვინმეს სახელის ჩაწერას), არამედ - მოვლენას, როგორც ერის სულიერი დონის უტყუარად აღმბეჭდველს. მართლაც, თუ ერი და ბერი ვეღარ არჩევს, ვინ მართლმადიდებელია და ვინ მწვალებელი, ამგვარ ქვეყანაში საეკლესიო ცოდნა და გონითი ჭვრეტა, აშკარაა, წარხოცილი ყოფილა, და ასეთ დაცემულობაში მყოფ ერს რაღა ძალა ექნება გარედან მომავალი დამანგრეველი საფრთხეებისგან თავის გადასარჩენად? თუმცა მაშინ, ყოველ შემთხვევაში, უმეცრება მაინც იყო მიზეზი ცთომილებისა, მაგრამ რაღა ვთქვათ დღეს, როდესაც ყველა ფაქტი სახეზეა, ხელმისაწვდომია; რითღა ვიმართლოთ თავი ღვთის წინაშე, თუ იმავე ცთომილებას გავიმეორებთ, რომლის ჭაობსაც ერთხელ, ღვთის მადლით, განვერიდეთ?

III. აბსოლუტური  ცრუარგუმენტია ისიც, რომ, რადგან პულქერია კეთილგანწყობილი იყო პეტრესადმი, თითქოს ეს მოვლენა ამ უკანასკნელის მართლმადიდებლობას გულისხმობს. საქმე ისაა, რომ, ერთი მხრივ, ამათუიმ პირის ერეტიკოსობა ყოველთვის მყისვე გაცხადებული არ არის, მეორე მხრივ კი, კეთილი ადამიანური ურთიერთობა არანაირად არ ქმნის საფუძველს ვინმეს კანონიზებისა. გავიხსენოთ, რომ წმ. ათანასე ალექსანდრიელი პატივს მიაგებდა დიდიმე ალექსანდრიელს მისი გარკვეული ღირსებების კვალობაზე (თუნდაც ყოვლადწმინდა სამების დოგმატის ბრწყინვალედ გადმოცემის გამო), უწოდებდა მას "საკვირველ კაცს", მაგრამ ეს უკანასკნელი ანათემირებულია მეხუთე მსოფლიო კრების მიერ. ასევე უსაღვთოესი გრიგოლ ნეოკესარიელი დიდი დამფასებელი იყო ორიგენესი (ისევე როგორც წმ. დიონისე დიდი ალექსანდრიელი), დაუღლელად გვაუწყებდა მისი პედაგოგიური ღირსებების შესახებ, მაგრამ ასევე ანათემირებულია ორიგენეც. სწორედ ამ ორიგენეს რჩეული ნაწერები შეკრიბეს და გამოარჩიეს წმ. ბასილი დიდმა და წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველმა, რაც დღემდეა მოღწეული. მეტიც, იგივე ბასილი დიდი და გრიგოლ ღვთისმეტყველი მნიშვნელოვან პატივს მიაგებდნენ წარმართ ლიბანიოსს, მეგობრული წერილებით უკავშირდებოდნენ მას (კაპადოკიელთა და წარმართი ლიბანიოსის მიმოწერა სრულად შემოინახა მართლმადიდებელმა ეკლესიამ, თარგმნილია ყველა ენაზე, მათ შორის ძველ ქართულადაც წმ. ეფრემ მცირის მიერ და გამოცემულიცაა), მაგრამ განა ეს გვაძლევს იმის საფუძველს, რომ ლიბანიოსის კანონიზების საკითხი დავსვათ? ან კიდევ, წმ ისიდორე პელუზიელი რაოდენ ხაზგასმით გვამცნობს ფილონ იუდეველის სულიერ მოღვაწეობაზე, რომ მან (ფილონმა), იუდაიზმის საწინააღმდეგოდ, მეორე ჰიპოსტასიც განჭვრიტა ყოვლადწმინდა სამებისა და ამ გზით, ისიდორეს სიტყვები რომ გავიმეოროთ, ისიც "უკავშირდება მართლმადიდებლურ ღვთისმეტყველებას", მაგრამ როგორ მოვიქცეთ, "აღვადგინოთ" ფილონიც "წმინდანთა დასში?" ან რატომ არ უნდა "აღვადგინოთ", ნუთუ მხოლოდ იმიტომ, რომ ქართველი არაა? (ამ მოვლენების შესახებ არაერთგზის გვისაუბრია წლების წინ და რამდენიმე პუბლიკაციაც მიგვიწოდებია მკითხველისთვის, ამიტომ ამჯერად მათ შესახებ მსჯელობას აღარ განვაგრძობთ). გარდა აღნიშნულისა, ხაზგასასმელია, რომ ქალკედონის კრების შემდეგ მართლმადიდებელთა მხრიდან გარკვეულ ხანს ისევ გრძელდებოდა გულმოწყალებისა და დიდსულოვნების გამოჩენა მონოფიზიტთა მიმართ იმ იმედით, რომ იქნებ მოგებულიყვნენ გონს და კვლავ დაბრუნებოდნენ დედა ეკლესიას. ასე რომ, ამ მხრივ პეტრე იბერი გამონაკლისი არ არის და, შესაბამისად, აღნიშნული ე.წ. არგუმენტის საფუძველზე მისი დიოფიზიტად მიჩნევა უბრალოდ უმეცრებით უგუნურებაა. ხელახლა დავიმოწმებთ ერთ-ერთ ზემომოტანილ წყაროს:

Еще более очевидно мягкое отношение православных (уже по окончании І\/ Вселенского собора) к монофизитам. Императрица Феодора, а также император Юстин ІІ и императрица София, державшиеся халкидонского исповедания, покровительствовали монофизитским патриархам, которые проживали в царском дворце в Константинополе ие имели свободу управлять своей паствой и рукополагать епископов и клириков. Халкидонские патриархи Иоанн Схоластик Константинопольский и Анастасий І Антиохийский председательствовали на монофизитских по составу соборах, пытаясь примирить их.

IV. ბოროტი ტყუილია ისიც, რომ თითქოს პეტრეს მონოფიზიტობა მონოფიზიტთა მიერ არის მოგონილი. უნდა ვიცოდეთ, რომ 451 წ-ის შემდეგ, როდესაც მონოფიზიტობა დაუძინებელ მტრად გადაექცა დიოფიზიტობას, მონოფიზიტისთვის დიოფიზიტი ეპისკოპოსი სრულიად მიუღებელი ხდება. მონოფიზიტური ფანატიზმი გამორიცხავს მათ წრეში დიოფიზიტი მღვდელთმთავრის ჩართვას და მის კანონიზებას. ამ ზოგადი დებულების შემდეგ ფაქტები ვნახოთ: უკლებლივ ყველა ის საეკლესიო პირი, რომელთანაც ქალკედონის კრების შემდეგ პეტრე იბერი მღვდელმოქმედებითად არის დაკავშირებული, მონოფიზიტია (მონოფიზიტი პატრიარქი თეოდოსი იგივე თეოდოსი პალესტინელი ანუ თეოდოსი იერუსალიმელი, რომელმაც აკურთხა პეტრე, ევსევი პელუზიელი, პეტრეს მეგობარი, შემდეგ, ტიმოთე ელური ანუ ტიმოთე კვერნა ["კატა"], რომელიც იკურთხა პეტრე იბერისგან, ანტიოქიის მონოფიზიტი პატრიარქი პეტრე ფულონი ანუ პეტრე კნაფევსი, იგივე პეტროზ მკაწვრალი, ალექსანდრიის მონოფიზიტი პატრიარქი პეტრე III მონგო [ან: "მყეფარი"], რომელიც პეტრე იბერმა აიძულა, რომ მას "ერთმნიშვნელოვნად და აშკარად დაეგმო ქალკედონის კრება", სევეროზ ანტიოქიელი, აღზრდილი პეტრე იბერისგან, რომელმაც დაწერა ქალკედონის კრების შემაჩვენელი ე.წ. "კათოლიკე ეპისტოლე", მონოფიზიტი საეკლესიო ისტორიკოსი ზაქარია რიტორი იგივე ზაქარია მიტილინელი ანუ ზაქარია სქოლასტიკოსი, და ა.შ., მონოფიზიტია უკლებლივ ყველა მისი მოწაფე (რომლებიც მას უზომოდ განადიდებენ), მხოლოდ მონოფიზიტები წერენ მის "ცხოვრებას", მხოლოდ მონოფიზიტებს შეაქვთ მისი (და იოანე ევნუქის ანუ იოანე ლაზის ხსენება მონოფიზიტურ კალენდარში და მხოლოდ ისინი ახდენენ მის კანონიზებას. მეორე მხრივ, მართლმადიდებელი ეკლესიის მხრიდან არავინ ახსენებს პეტრეს (აღარ არის საუბარი ქებაზე), არავინ წერს მის "ცხოვრებას", არავის შეაქვს მისი ხსენება საეკლესიო კალენდარში. დავუკვირდეთ იმასაც, რომ ზაქარია რიტორისა და იოანე რუფინუსის (რუფუსის) მიერ ბერძნულად დაწერილი პეტრეს ცხოვრების ამსახველი ჰაგიოგრაფიული ძეგლები მთლიანად წარიხოცა, რადგან არ შემოინახა ისინი ბერძნულენოვანმა ტრადიციამ, რაც არსებითად მართლმადიდებლურია, მაშინ როცა ხსენებულ ძეგლთა სირიული თარგმანები პატივით იქნა დაცული იმჟამინდელი მონოფიზიტებისთვის ძირითად სირიულ ენაზე. ნუთუ ეკლესიამ ის დაუშვა, რომ "მართლმადიდებლობის უდიდესი წმინდანი" და "მართლმადიდებლობის მნათობი" (ასე მოიხსენებენ ჩვენი ოპონენტები პეტრე იბერს) მთლიანად დაუთმო ერეტიკოსებს და ცხონების წიღიდან გარიყა იგი? ამაზე მეტი მკრეხელობის წარმოდგენა ნუთუ შესაძლებელია? ამით ხომ სრულიად უქმდება საეკლესიო უცთომელობის საღვთო დოგმატი! ვერ აცნობიერებენ ამას "დიდი მნათობის" ფსევდოთაყვანისმცემლები? ამასთან, თუ პეტრეს მართლმადიდებლობის სამტკიცებლად სხვა არანაირი არგუმენტი არ არსებობს, გარდა იმ ნონსენსისა, თითქოს მონოფიზიტებმა მოიგონეს მისი მონოფიზიტობაო, განა ამავე "წარმატებით" არ შეგვიძლია "ვამტკიცოთ" თუნდაც ნესტორის (ქართველი რომ იყოს) "მართლმადიდებლობა", ვიტყვით რა, რომ "ნესტორიანელებმა შერაცხეს იგი მწვალებლად, თორემ სინამდვილეში ”მართლმადიდებლობის მნათობიაო", ისევე როგორც, ვთქვათ, არიოზთან დაკავშირებით, რომ თითქოს თვით კი არ არისო ერეტიკოსი, არიანელებმა მოიგონეს ეს ყოველივეო, და ა.შ.

V. ის, რომ მთელი ეს მწვალებლური აბლაბუდა მხოლოდდამხოლოდ ცრუპატრიოტული ჰალუცინაციებითაა ნაკვები და არანაირი სხვა მოტივაცია ამ მოვლენას არა აქვს, ამის ტექსტი მარტივია: წარმოვიდგინოთ, რომ პეტრე, ზუსტად ამავე მონაცემებით, იყოს არა ქართველი, არამედ სომეხი, ვთქვათ, პეტრე არმენი. ასევე, წარმოვიდგინოთ, რომ ვინმემ შემოგვთავაზოს, ეს პეტრე არმენი მართლმადიდებლად სცანითო. განა სწორედ ის პირები, რომლებიც დღეს პეტრეს კანონიზებას ითხოვენ, არ იქნებიან პირველნი, რომლებიც ვითომცდა მართლმადიდებლური მგზნებარებით უმკვეთრესად დაუპირისპირდებიან ამას?

VI. კვლავ აღვნიშნავთ, რომ ამჯერად ჩვენ არ ვაწარმოებთ მეცნიერულ ანალიზს, რადგან ამას, ერთი მხრივ, შესაბამისი გარემო სჭირდება, მეორე მხრივ კი, იმ პირთა წინაშე, რომლებიც მოცემულ შემთხვევაში ჩვენს ოპონენტებად იგულვებიან და რომლებიც მოკლებულნი არიან ყოველგვარ მეცნიერულ კომპეტენციას, - დიახ, ამ პირთა წინაშე მეცნიერული კვლევის სერიოზულად წარმოება შეურაცხყოფა იქნებოდა თავად მეცნიერული კვლევისა. სხვა დროს და სხვა ვითარებაში ჩვენ, ცხადია, არაერთგზის დავუბრუნდებით პეტრე იბერისა და შესაბამისი ეპოქის მეცნიერულ ანალიზს, რადგან პეტრეს მონოფიზიტობა, რა თქმა უნდა, არანაირად არ ნიშნავს, რომ მის ცხოვრებას არ ჰქონდა ღირსეული მხარეები, - სხვადასხვა ასპექტით მეტად ღირსეულიც კი (მნიშვნელოვანი ღირსებები ეკლესიას არაერთგზის აღუნიშნავს ტერტულიანესთან, ორიგენესთან, ევსები კესარიელთან, დიდიმე ალექსანდრიელთან, ევაგრე პონტოელთან და სხვა ერეტიკოსებთან დაკავშირებით), თუმცა დაუშვებელია, რომ ამ ღირსებათა გამო პეტრე მართლმადიდებლად შეირაცხოს, რადგან კვლავ მკაფიოდ ვიტყვით: აღმსარებლობითი ცთომილების ხარისხით, პეტრე იბერის მართლმადიდებლად კანონიზების მცდელობა ტოლფასია იმისა, რომ კანონიზებულ ვყოთ არიოზი ან ნესტორი. საზოგადოდ, გვმართებს დაბეჯითებით მივუთითოთ, რომ უნდა აღმოიფხვრას ცრუპატრიოტული ხიბლის შემოჭრა მართლმადიდებელი ეკლესიის სიწმინდეში და მხოლოდ ამგვარი მოტივაციით ვინმეს კანონიზების მცდელობა. დოგმატია, რომ კანონიზებული წმინდანი უპირველესად სარწმუნოებრივი უზაკველობისა და ჭეშმარიტი აღმსარებლობისადმი თავდადების ნიშნით უნდა ხასიათდებოდეს და არა მარტოოდენ ე.წ. პატრიოტულ თუ საქველმოქმედო საქმეთა სიმრავლით. ამასთან, ამათუიმ პირთან დაკავშირებით როდესაც, ვთქვათ, ასი ფაქტიდან ოთხმოცდაცხრამეტი მის ღირსებებზე მეტყველებს, მაგრამ ერთი ფაქტი ამის საწინააღმდეგოა, ამგვარი პირის კანონიზება არ ხდება. ამის მკვეთრი ნიმუშია თუნდაც თეოდორიტე კვირელი, რომელიც, წმ. ეფრემ მცირის სიტყვები რომ გავიმეოროთ, "მამად ღმრთისმეტყველებისა" არის შერაცხილი, მაგრამ იმ შემფასებლობითი გაუგებრობის გამო, რაც უკავშირდება თეოდორიტეს დამოკიდებულებას წმ. კირილე ალექსანდრიელისადმი და რაც თვით თეოდორიტემ წერილობით მოინანია, ეს ღირსეული მოღვაწე არ იქნა კანონიზებული. ასეთ დროს რაღა ვთქვათ პეტრე იბერზე, რომელთან დაკავშირებითაც ასი ფაქტიდან აღმსარებლობის ასპექტით, ასივე ანტიმართლმადიდებლურია და მაინც მავანთა აცუნდრუკებულ გონებას მისი წმინდანად კანონიზება უკიდურესად ეიოლება?

ამგვარია ვითარება. ჩვენ არ გვინდა მოვლენის სიმძიმის უტრირება, მაგრამ ხაზგასმით აღვნიშნავთ, რომ თუ ჩვენს მიერ ნახსენები სულიერი ბოროტმოქმედნი, რომელთა ვინაობაც ყველამ კარგად იცის, აქედანვე არ იქნებიან მკაცრად განკანონებულნი, არ გამოვრიცხავთ, რომ მსგავსი უღვთოება და უწმინდესი სინოდის შეცდომაში შეყვანის მცდელობა სამომავლოდაც განმეორდეს.

მივმართავთ ყველა ჩვენს თანამოაზრეს, რომლებიც წარმოადგენენ აბსოლუტურ უმრავლესობას საქართველოს ეკლესიისას, და ვარწმუნებთ მათ, რომ მოცემულ საკითხთან დაკავშირებით ყველა ჩვენი მოქმედება წარიმართება მშვიდად, საეკლესიო ანტიერეტიკულ კანონიკასთან სრულ შესაბამისობაში.

* * *

და ბოლოს, შედარებით ვრცლად შევეხებით ერთ მნიშვნელოვან საკითხს:

საქმე ისაა, რომ პეტრე იბერის "მართლმადიდებლობას", გარდა ზემოაღნიშნულისა, სხვა მოტივაციაც აქვს (უკეთ, ესაა მთავარი). როგორც ცნობილია, მეცნიერთა (ცრუმეცნიერთა) შორის არსებობს ფანატიკურ რწმენამდე მისული აზრი, რომ პეტრე იბერი არის ავტორი არეოპაგეტული შრომებისა. ამ თეორიის პირველგამომთქმელს (შალვა ნუცუბიძეს) ოდნავადაც არ აღელვებდა პეტრე იბერის აღმსარებლობა. მეტიც, მისთვის საკუთრივ პეტრეს ერეტიკოსობა იყო მნიშვნელოვანი, რადგან თვლიდა, რომ სწორედ ერესი წარმოადგენდა "ჭეშმარიტ აზროვნებას" ვითომცდა მართლმადიდებლური კონსერვატიზმის ბატონობის პირობებში და თითქოს სწორედ ამ ერესს, არეოპაგიტიკიდან მომდინარეს, ამოუხეთქავს სწორედ საქართველოში XII ს-ში, რასაც მყისიერ შედეგად მოუცია ე.წ. აღმოსავლური რენესანსი (ევროპულ რენესანსზე უწინარესი). ამითვე ხსნის ხსენებული მკვლევარი პეტრეს მოწაფეთა მოქმედებას, რომ მათ პეტრეს წიგნები დიდი წმინდანის, დიონისე არეოპაგელის სახელით დაფარეს, რადგან პეტრეს როგორც ერეტიკოსის ავტორობა ამ წიგნების და მათში არსებული ერეტიკული (შესაბამისად, შ. ნუცუბიძისთვის "მოწინავე") აზრების გავრცელებას დააბრკოლებდა. შ. ნუცუბიძე განაგრძობს თანამიმდევრულ "წინსვლას ერესში" და წარმოუდგენელ დასკვნებს გვთავაზობს. კერძოდ, როგორც აღვნიშნეთ, ჯერ არეოპაგიტული შრომების ერეტიკულობას გვიბეჯითებს იგი, შემდეგ საერთოდ უარყოფს არეოპაგიტიკის არსობრივ კავშირს ქრისტიანობასთან და მის ავტორს ქრისტიანულ საფარველში გახვეულ წარმართ ფილოსოფოსად დაგვისახავს, ბოლოს კი წარმართობასაც ჩამოაკლებს მას და საერთოდ ღვთის არსებობის უარმყოფელ ათეისტად და მარქსიზმ-ლენინიზმის ნამდვილ წინამორბედად განგვიწესებს, რომელმაც თურმე ერთადერთმა გაბედა და აპოფატიკური მეთოდის გამოყენებით თქვა არა მხოლოდ ის, თუ რა არ არის ღმერთი, არამედ - ის, რომ ღმერთი საერთოდ არ არსებობს (იხ. შ. ნუცუბიძის "დამაგვირგვინებელი" ესსე პეტრე იბერზე).

ამ გონებააშლილობას (სხვა სახელს ვერ მოვუძებნით ზემორე დასკვნებს) იმ პირთა შორისაც გამოუჩნდნენ ფანატიკოსი მომხრენი, რომლებიც, მათი ჭკუით, მართლმადიდებლები არიან. შესაბამისად, მათ წინაშე, შ. ნუცუბიძისგან განსხვავებით, თავი იჩინა აღმსარებლობითმა მოტივაციამ. მართლაც, თუ პეტრე იბერი ერეტიკოსია (ან წარმართია, ან ათეისტია), როგორ მოხდა, რომ მისი შრომები მართლმადიდებლობის ერთ-ერთ უმყარეს საფუძვლად შეირაცხა ეკლესიის მიერ? ესაა ჩიხი, საიდანაც, ამ პირთა მიერ მოიძებნა "ბრწყინვალე" გამოსავალი: პეტრე იბერი არათუ ერეტიკოსი არ არის, პირიქით წმინდანია, მართლმადიდებლობის მნათობია. ამ დაშვებით ორი შედეგის მიღწევა განიზრახებოდა: (I) ხსენებულ პირებს უკვე აღარ გაუხდებოდათ დამაბრკოლებელ მიზეზად პეტრე იბერის ერეტიკოსობა და, შესაბამისად, მათთვის კვლავაც სრულად შენარჩუნდებოდა ცრუპატრიოტული ხიბლით ტკბობის შესაძლებლობა (რომ თურმე ქართველი მოღვაწე ყოფილა უდიდესი ღირებულების საღვთისმეტყველო შრომათა ავტორი); (II) ამავე პირებს გაუჩნდებოდათ "რეალური" შანსი გაფაჩუნებულიყვნენ ერის კულტურულ ისტორიაში (გაფაჩუნებულიყვნენ კი არა, მათი რწმენით და მოლოდონით, თანამედროვე ქართული მეცნიერების ლამის კორიფეებად წარმოჩენილიყვნენ როგორც წარსულისადმი ყველაზე უფრო ღირსეულად მიმგებნი "კუთვნილი" პატივისა და მართლმადიდებლური საქარისტიანოს მნათობის, ისტორიული ბედკრულობის გამო მივიწყებულის, ახლად გამომაბრწყინებელნი).

აი, რა მიზეზები ედო საფუძვლად წმინდა სინოდის შეცდომაში შეყვანის მცდელობას!

ზემოაღნიშნული ორი მიზანდასახულობიდან მეორე (პეტრე იბერის ”დიოფიზიტობა”), ვფიქრობთ, უკვე საბოლოოდ არის აღმოფხვრილი. რაც შეეხება პირველს (რომ პეტრე იბერი უნდა იყოს არეოპაგიტიკის ავტორი), საზოგადოების იმ ნაწილისთვის, რომელიც თავის თავს ეკლესიას განუკუთვნებს, ამ საკითხზე მსჯელობა დამთავრებულია, რადგან მართლმადიდებლობის ფუძემდებლურ შრომებს ერეტიკოსი ვერ დაწერდა, თუმცა არსებობს საზოგადოების მეორე ნაწილი, რომელიც, ასე ვთქვათ, მეცნიერული ობიექტურობის ნიშნით ხასიათდება და "არ იზღუდება რწმენითი მიკერძოების ჩარჩოებით". რა შეიძლება ამ ნაწილის მიმართ ითქვას?

პირველი და უთმავრესი გახლავთ ის, რომ უკვე დოკუმენტურად დადასტურებულია არეოპაგიტული შრომების არსებობა IV-V სს-ზე უწინარეს, რადგან VII ს-ის მოღვაწე ანასტასი სინელი თავის შრომაში "წინამძღვარი" ახდენს სრულ ციტირებას III ს-ის შუა წლების უაღრესად ავტორიტეტული მოღვაწის, "დიდად" წოდებული დიონისე ალექსანდრიელის (348-366 წწ.) ორი კომენტარისას, რომლებიც მას (დიონისე ალექსანდრიელს) დაურთავს თავისი თანამოსახელის, დიონისე არეოპაგელის შრომებზე "გარემოწერითად" (ეს კომენტარები ეხება წმ. დიონისე არეოპაგელის ორ ტერმინს: ἄκτιστοι ანუ "შეუქმნელნი" და οὐσίαι ანუ "არსებანი"). ხსენებული კომენტარები, ცხადია, სახეზეა მითითებული ძეგლის ძველ ქართულ თარგმანშიც, რაც არსენ იყალთოელს ეკუთვნის. აი, შესაბამისი ციტატა: "ვინაჲცა საღმრთოჲ დიონჳსიოს ალექსანდრიელთა ეპისკოპოსი, რიტორთაგანი, თარგმანებათა შინა გარემოწერითთა, რომელნი შეუქმნნა თანამოსახელესა თჳსსა ნეტარსა დიონჳსიოსს (არეოპაგელს, ე.ჭ.), ესრეთ იტყჳს, ვითარმედ:”შეუქმნელად ჩუეულ არს წოდებასა გარეშე ფილოსოფოსობაჲ ყოვლისა უხილავისა ბუნებისასა, ეგრეთვე - არსებად თქუმასა გუამთასა და ამის ძლით გარეშეთაებრ თქუმულ არიანო წმიდისა დიონჳსისაგან (არეოპაგელისა, ე.ჭ.) ესევითარნი ჴმანი (ტერმინები, ე.ჭ.) მოპოვნებითად”, რომლისათჳსცა არა ჯერ-არს განუნახველად, მოგონებისაებრ ჩუენისა თარგმანებაჲ წმიდათა სიტყუებისაჲ ვითარ-იგი დღესცა ჰყოფენ ვიეთნიმე” (დოგმატიკონი, ს-1463,36; ამ ციტატის შესახებ ვრცლად იხ. ე. ჭელიძე, ერთი წყარო წმ. დიონისე არეოპაგელის შესახებ, სვეტიცხოვლისადმი მიძღვნილი პირველი სამეცნიერო კონფერენცია, 11-13 ოქტ., თბ. 1998, გვ. 421).

ესაა უტყუარი ფაქტი, რასთანაც, უნდა თუ არა, ყველას მართებს შეგუება. ამავე ფაქტის შუქზე მთელი სისრულით აშკარავდება მითოლოგემათა ის ნაკრები, რითაც არის ნასაზრდოები თეზა პეტრე იბერისა და არეოპაგიტულ შრომათა ავტორის იგივეობის შესახებ.

მაგალითად, მითია და ტყუილია, თითქოს შ. ნუცუბიძე ღრმად მეცნიერული ძიებებით მივიდა ზემორე თეზამდე. მართლაც, ს. ყაუხჩიშვილმა, უკმაყოფილომ იმით, რომ მის სახელს აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით არსად არცერთხელ არ ახსენებს პეტრე იბერის თემით უკვე დიდად სახელმოხვეჭილი შ. ნუცუბიძე, ფარდა ახადა ერთ საიდუმლოს, რითაც თავისდაუნებურად მთლიანად გადაუსვა ხაზი აღნიშნული თეორიის მეცნიერულ ღირსებას. როგორც იხსენებს ს. ყაუხჩიშვილი, მას გერმანიიდან მიუღია ბიზანტიოლოგიური ჟურნალი, სადაც ერთ სტატიაში ხაზგასმა იყო იმაზე, რომ გარკვეულ მკვლევართა ბოლოდროინდელი არგუმენტებით არეოპაგიტული შრომები თითქოს უნდა დაწერილიყო სირია-პალესტინის რეგიონში V ს-ის II ნახევარსა და VI ს-ის I ნახევარში, თან იქვე ჩამოთვლილი იყო V-VI სს-ის ყველა იმ პირის სახელი, - მათ შორის პეტრე იბერისაც, - რომლებიც, არსებულ ცნობათა კვალობაზე, ამ რეგიონში მოღვაწეობდნენ. ს. ყაუხჩიშვილის ყურადღება, ბუნებრივია, მიიქცია ქართველმა მოღვაწემ და როგორც თვით მოგვითხრობს, ამის შესახებ დაუყოვნებლივ აცნობა შ. ნუცუბიძეს, რომელსაც სთხოვა ენახა, ხომ არ იყო სწორედ პეტრე იბერი არეოპაგიტიკის ავტორი, მართლაც, დასძენს ს. ყაუხჩიშვილი, ნახა შ. ნუცუბიძემ და, ჰოი საოცრებავ, სწორედ პეტრე იბერი არ აღმოჩნდა ის პიროვნება, - ე.წ. ფსევდო-დიონისე არეოპაგელი, - 

რომელსაც საუკუნეების განმავლობაში ეძიებდა მეცნიერული კვლევა?

მაგრამ ს. ყაუხჩიშვილს რომ ზემორე ჟურნალი არ მიეღო გერმანიიდან?

აი, ამგვარი მოლიპული საყრდენი აქვს შ. ნუცუბიძის თეორიას, რასაც განსაკუთრებული გულმოდგინებით ფარავდა იგი. უნდა ვიცოდეთ, რომ შემთხვევით შეიძლება აღმოჩნდეს რაღაც დიდმნიშვნელოვანი ნივთი, მივიწყებული რამ ხელნაწერი, გადამალული განძი, მაგრამ ფილოლოგიურმა მეცნიერებამ არ იცის ერთი მაგალითიც კი შემთხვევითი კვლევა-ძიებითი აღმოჩენისა.

გარდა აღნიშნულისა, ასევე მითია და ტყუილია ისიც, თითქოს ე. ჰონიგმანი არ იცნობდა შ. ნუცუბიძის პუბლიკაციას (პირიქით, იგი თავის ცნობილ წიგნს, სწორედ შ. ნუცუბიძის პუბლიკაციაზე მითითებით იწყებს, რასაც, სხვათა დახმარებით, ზედმიწევნით იცნობდა იგი).

მითია და ტყუილია ისიც, თითქოს შ. ნუცუბიძის პირველი პუბლიკაცია (Тайна Псевдо-Дионисия Ареопагита, Тбилиси, 1942) რაიმე სახის გამოკვლევა იყოს. ესაა გადიდებული ასოებით დასტამბული ძალიან მცირე ზომის წიგნაკი, სავსე მხოლოდ პირადი სურვილებითა და განწყობილებებით, ყოველგვარი მეცნიერული მტკიცებულების გარეშე (სწორედ ეს იყო მიზეზი იმისა, რომ ავტორს ეს წიგნაკი შემდეგში მეტად აღარ გამოუცია).

მითია და ტყუილია ისიც, რომ პალესტინის ქართულ წარწერებს რაიმე კავშირი ჰქონდეთ პეტრე იბერთან.

მითია და ტყუილია, რომ არეოპაგიტიკის ე.წ. ნამდვილი ავტორის (მონოფიზიტი პეტრეს) შესახებ თითქოს ძველთაგანვე ფარული ცოდნა არსებობდა ქართველ საეკლესიო და საერო მოღვაწეთა შორის თვით XII-XIII სს-ის ჩათვლით, რომლებიც თურმე მართლმადიდებელი ეკლესიის "შიშით" ამ თემაზე მხოლოდ მინიშნებითად კმაყოფილდებოდნენ და ვერ ბედავდნენ "სიმართლის" თქმას.

მითია და ტყუილია, რომ პეტრე იბერმა ქართულად დაწერა წიგნი "მიზეზთა შესახებ", რაც თურმე ხელთ ჰქონია, მაგალითად, იოანე პეტრიწს, რომელიც თითქოს პირდაპირ გვეუბნება ამას (შდრ.: "იოანე პეტრიწი გვეუბნება, რომ მიზეზთა შესახებ პეტრე იბერის ხელნაწერი მის დროს - XII საუკუნის დასაწყისში - არსებობდა", შ. ნუცუბიძე, შრომები, V, თბ. 1975, გვ. 425. საინტერესოა, სად გვეუბნება ამ ნონსენსს იოანე პეტრიწი).

და ა.შ. და ა.შ.

* * *

ამგვარია შეულამაზებელი რეალობა, რასაც თვალი უნდა გავუსწოროთ. უბრალოდ, ვალდებულნი ვართ ასე მოვიქცეთ.

ედიშერ ჭელიძე
თბილისი, 2010 წ.