ფსევდოკლიმენტინური ძეგლები

93-94

ორი ეპისტოლე ქალწულთა მიმართ

ჩვენ კვლავ წმინდა კლიმენტი რომაელის შესახებ რაც განსახილველი დაგვრჩა წარმოვადგენთ. ვგულისხმობთ კვლავაც იმგვარ ძეგლებს, რომლებსაც ავტორად ჰყავთ კლიმენტი რომაელი, მაგრამ არ არის დაზუსტებული, რომ ძეგლი, ჩვენამდე მოღწეული სახით, მართლაც კლიმენტისგან დაიწერა თუ არა.

ერთი რამ მკვლევართა შორის ამ ბოლო ხანებში იკვეთება, რომ ფსევდოკლიმენტინური ლიტერატურტის დიდი ნაწილი არქეტიპულად, ე.ი. ყველაზე უფრო ჭეშმარიტი ნაწილების მხრივ, მართლაც წმინდა კლიმენტი რომაელის კალამს უნდა ეკუთვნოდეს, რაც (ეს პირველაღწერილობა) შემდგომში გადამწერთაგან, სხვადასხვა პირთაგან შეივსო, შეზავდა დამოუკიდებლად, ასევე ზეპირ გადმოცემაში არსებული ცნობებით, ზოგ შემთხვევაში არმართლმადიდებლური სწავლებებითაც შეივსო. ამ გაგებით საბოლოოდ გარკვეულ ფორმამდე მისული ძეგლი მართლმადიდებლური ლიტერატურის ნაწილად და წმინდა კლიმენტი რომაელის შრომად ვეღარ ჩაითვლება. აი ამგვარი ხასიათის ძეგლებს ეწოდებათ “ფსევდოკლიმენტინური ძეგლები” და ამ ძეგლების ერთობლიობას “ფსევდოკლიმენტინური ლიტერატურა”.

წმინდა კლიმენტი რომაელის “II ეპისტოლე კორინთელთა მიმართ”

92

ჩვენს წინა საუბრებში შევეხეთ წმინდა კლიმენტი რომაელის, ასე ვთქვათ, ავთენტურ შრომას, რაზეც არავითარი ეჭვი არ არსებობს, რომ ნამდვილად მისია, “ეპისტოლეს კორინთელთა მიმართ”. მაგრამ რამდენადაც სპეციალურ კვლევაში და ძველთაგანვე საეკლესიო ლიტერატურაში ფიგურირებს კიდევ ერთი ეპისტოლე კორინთელთა მიმართ კლიმენტი რომაელისა, შესაბამისად პირველ მათგანს, ე.ი. ჩვენს მიერ ზემო განხილულს, ეწოდება “I ეპისტოლე კორინთელთა მიმართ” და ის ეპისტოლე, რომელსაც ეხლა განვიხილავთ, ეწოდება “II ეპისტოლე კორინთელთა მიმართ”.

კლიმენტი რომაელის II ეპისტოლის შესახებ აზრთა დიდი სხვადასხვაობაა. ტექსტობრივად ეს ეპისტოლე პირველთან ერთადაა შემონახული. ჩვენ ვახსენეთ ორი ხელნაწერი, რომელთაგან ერთია V ს-ის ცნობილი ალექსანდრიული კოდექსი, მეორე კი 1056 წლის იერუსალიმის საპატრიარქო ბიბლიოთეკის ხელნაწერი, რომელმაც შემოგვინახა ჩვენ, როგორც უკვე გითხარით, პირველი ეპისტოლე და აგრეთვე სირიული თარგმანის შემცველი ხელნაწერი. სამივე ეს ხელნაწერი, პირველ ეპისტოლესთან ერთად, შეიცავს მეორესაც, რომელიც, როგორც ავღნიშნეთ, მსგავსადვე კორინთელებისადმია მიმართული. და თუმცა ამასაც ეპისტოლე ეწოდება, მაგრამ უკვე კარგა ხანია გარკვეულია, რომ თავისი ფორმით ის უნდა იყოს არა იმდენად ეპისტოლე, რამდენადაც უფრო ჰომილია, ქადაგება. მრავალი მკვლევარი კლიმენტი რომაელის ე.წ. მეორე ეპისტოლეს კორინთელთა მიმართ სინამდვილეში უწოდებს უძველეს ქრისტიანულ ჰომილიას.

წმინდა კლიმენტი რომაელის “კორინთელთა მიმართ I ეპისტოლე”

89-91

პირველი ნაწილი

წინა საუბრებში ჩვენ შევეხეთ წმინდა კლიმენტი რომაელის ცხოვრებას და მოღვაწეობას. ამჯერად კი კონკრეტულად ვისაუბრებთ მის ლიტერატურულ მემკვიდრეობაზე, რითაც ეს მოღვაწე ჩვენთვის განსაკუთრებით ფასუეულია.

უკვე ავღნიშნეთ, რომ მრავალი შრომის ავტორობა მიეკუთვნება წმინდა კლიმენტის, რომელთაგან ბევრი აპოკრიფულია, მაგრამ ის რაც აბსოლუტურად უეჭველია და ყოველმხრივ დასაბუთებული ეს გახლავთ უეჭველი ფაქტი კლიმენტი რომაელის ავტორობისა ისეთი ცნობილი ძეგლის მხრივ, რაც “კორინთელთა მიმართ ეპისტოლე” გახლავთ. ჩვენამდე მოღწეულია უადრესი პერიოდიდანვე თხზულება “კორინთელთა მიმართ ეპისტოლე”, რომელსაც დღეისათვის მეცნიერულ კვლევაში უწოდებენ “კორინთელთა მიმართ I ეპისტოლეს”, იმიტომ, რომ არსებობს და გამოვლენილია II ეპისტოლეც კორინთელთა მიმართ. ეს ცალკეულ შემთხვევებში პრობლემას ქმნის, მაგრამ მეცნიერულ ლიტერატურაში ამგვარად არის ის წოდებული და ამის ფონზე იმ ძეგლს, რომელსაც ჩვენ განზოგადებულად შეგვიძლია ვუწოდოთ “ეპისტოლე კორინთელთა მიმართ”, მეცნიერულ კვლევაში პირობითად ეწოდება “I ეპისტოლე კორიონთელთა მიმართ”, რომ გავმიჯნოთ იგი ე.წ. II ეპისტოლისგან, ასევე კორინთელთა მიმართ.

წმ. კლიმენტი რომაელი (I ს.)

87-88

ბიოგრაფიული ცნობები

ჩვენი წინა საუბრები ეთმობოდა ქრისტიანული ლიტერატურის უადრეს ძეგლს (დღევანდელო წყაროების მიხედვით) სახელწოდებით “დიდაქე”. შეძლებისდაგვარად შევეხეთ ამ უმნიშვნელოვანესი ნაშრომის უმთავრეს ასპექტებს და ვფიქრობთ შეგვიძლია, რომ ქრონოლოგიურად უფრო გვიანდელ ეპოქაზე გადავიდეთ, მომდევნოზე, როდესაც უკვე ჩვენთვის ცნობილია არა მხოლოდ ნაშრომები, არამედ ამ ნაშრომთა ავტორებიც. ამჯერად მხედველობაში გვყავს I ს-ის II ნახევრის და საერთოდ საეკლესიო ლიტერატურის ერთ-ერთი უდიდესი წარმომადგენელი წმინდა კლიმენტი რომაელი.

"დიდაქე"

(ადრექრისტიანული პერიოდის ძეგლი)

75-86

“დიდაქე” – ზოგადი მიმოხილვა (ძეგლის რაობა; აგრეთვე იმის შესახებ, თუ რატომ იყო დაკარგული ძეგლი გარკვეული პერიოდის განმავლობაში)

ჩვენს წინა საუბარში, მსმენელს ემახსოვრება, შევეხეთ საკითხს იმასთან დაკავშირებით, თუ რომელი ძეგლი უნდა მივიჩნიოთ დამწყებად, პირველად საეკლესიო შრომათა შორის, ეკლესიის მამათა ლიტერატურულ მემკვიდრეობაში.

იმის შესახებ თუ რომელია საეკლესიო მწერლობის პირველი ძეგლი

74

ჩვენს წინა საუბარში მიმოვიხილეთ, რამდენადაც ზეპირი საუბარი ამას დაიტევდა, პატროლოგიური ლიტერატურის ყველაზე უფრო ხელშესახები, გარკვული მნიშვნელობის მქონე ძეგლები და ავტორები და დღეისათვის, ამ საუბრიდან, შვეცდებით უკვე შევუდგეთ ეკლესიის მამათა შრომების, ეკლესიის მამათა მოღვაწეობის ქრონოლოგიურ განხილვას, საეკლესიო ლიტერატურის ეტაპობრივ შესწავლა-გადმოცემას.

პატროლოგიის ზოგადი მიმოხილვა

73

ჩვენი წინა საუბრის მსმენელს, რა თქმა უნდა, ახსოვს, რომ ჩვენ თანდათანობით შევუდექით საეკლესიო ლიტერატურის განხილვას ქრონოლოგიური წესით. წინა საუბარში წარმოვაჩენდით, კვლავ განვმარტავდით რაობას საეკლესიო ლიტერატურისას, იმისას თუ რას ნიშნავს პატრისტიკა-პატროლოგია, შეგვიძლია თუ არა დავეთანხმოთ იმას, რომ პატრისტიკა მთავრდება VII-VIII ს-ით და შემდგომ სხვა ეპოქა მოდის, თუ სხვა საკითხებს. დებულებას, დასკვნას წინა საუბრისას კვლავ გავიხსენებთ, რომ პატრისტიკა მარად დაუბოლოებელი სამოღვაწეო ასპარეზია ეკლესიის მამებისა ამ წუთისოფელში. ვიდრე მეორედ მოსვლამდე ეკლესიის მამათა მოღვაწეობა ყოველთვის სახეზე იქნება და ამ მოღვაწეობაში, რა თქმა უნდა, უფრო და უფრო კვლავაც მოიმატებს მნიშვნელობა საკუთრივ სამწერლობო კუთხით.

საეკლესიო მწერლობის რაობა

72

წინა საუბრებში წარმოდგენილი მიმოხილვების შემდეგ, ქრონოლოგიური განხილვის წესით, ჩვენ შევუდგებით ეკლესიის მამათა მოღვაწეობისა და მათი შრომების შესახებ, რადიოსაუბრებისათვის მოსახერხებელი, განხილვების წარმოდგენას. რა თქმა უნდა ეს განხილვები, რამდენადაც ამას ზეპირი საუბრები იტევს, დეტალიზებული, წყაროთმცოდნეობითად აბსოლუტურად აღჭურვილი ვერ იქნება. იმიტომ, რომ ეს ყოველივე მსმენელისგან დატევნას ინფორმაციისას გაართულებდა, თუმცა მცდელობა ჩვენი, რა თქმა უნდა, მიმართული იქნება იქითკენ, რომ ყველაზე არსებითი, ამა თუ იმ მოღვაწესთან, ამა თუ იმ მოღვაწის რომელიმე შრომასთან დაკავშირებით, გადმოვცეთ, ანუ მსმენელს შევუქმნათ სრულიად გარკვეული და მართებული შთაბეჭდილება, ორიენტირი, პირველდაწყებითი გეზი.

ძველი ქართული საღვთისმეტყველო ტერმინოლოგია

სევერიანე გაბალონელის "ექვსი დღის განმარტების" ძველი ქართული თარგმანის მიხედვით

68-71

“მხოლოდყოფილი” (მხოლოდშობილი)

წინა საუბარში ჩვენ შევეხეთ საკითხს იმასთან დაკავშირებით, რომ ქართული ენის ქრისტიანული მოძღვრებით განმსჭვავლვა უეჭველი დადასტურებაა საკუთრივ ერის აღნიშნული მოძღვრებით უღრმესი გამსჭვალვისა, რომ ქართული ენა ილექავს საეკლესიო მოძღვრების გამომხატველი ბერძნული ტერმინოლოგიის უადრეს სახეს, რაც ისტორიული, ჟამიერი თვალსაზრისითაც უაღრესად მნიშვნელოვანია. რამდენადაც ეს ყოველივე შესაძლებლობას გვაძლევს ქართულ ენაში გამოიყოს ცალკეული მონაცემები, IV საუკუნემდელი ვითარების ამსახველნი, დამადასტურებლად იმისა, რომ მხოლოდ და მთლიანად IV საუკუნიდან არ იწყება საქართველოში საეკლესიო მოძღვრების ქართულ ენაზე ამეტყველების ისტორია, ანუ ქართული ენის გაქრისტიანება.

ქართული ენის გაქრისტიანება

 

65-67

ნაწილი პირველი

ჩვენს წინა საუბარში ვეხებოდით ნათლობის საიდუმლოს მნიშვნელობას ადამიანის ცხოვრებაში. შევეცადეთ განგვემარტა საკითხი იმასთან დაკავშირებით, რაც ხშირად აღიძვრის, ხშირად გამოითქმის, თუ რატომ არ ხდება ნათლობის ჟამს ადამიანის სხეულებრივი აზრითაც მყისიერი გარდაქმნა უხრწნელად, გაუკვდავებულად, თუ რას ნიშნავს ნათლობის შემდგომი ჟამი ადამიანის ცხოვრებაში.

ნათლისღების შესახებ

64

წინა საუბარში ჩვენ ვეხებოდით საკითხს იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორ აირეკლება ენაში ადამიანის სულიერი მდგომარეობა განღმრთობილობის ჟამს. განვიხილეთ მოციქულთა განღმრთობის ერთ-ერთი ყველაზე უფრო შთამბეჭდავი გამოხატულება – სულიწმინდის გარდამოსვლა მათზე, როდესაც ისინი ამეტყველდნენ სხვადასხვა სამეტყველო ენებზე.

შეჯამებული დასკვნის სახით ვიტყვით, რომ ეს ამეტყველება გულისხმობდა მათ მიერ საკუთარ თავში დასაბამიერი, ცოდვამდელი ბუნების აღდგინებას და თუკი ცოდვამდელი მდგომარეობა ადამიანის ბუნებისა იტევდა შინაგან სიტყვას და მისთვის ნიშანდობლივი იყო მხოლოდ შინაგანი მეტყველება, ყოველგვარი მატერიალური სიტყვის გარეშე, აი ეს შინაგანი სიტყვა კვლავ აღიდგინეს მოციქულებმა თავის თავში, კვლავ გაცხოველდა მათში და განახლდა დასაბამიერი უნარი საღვთო აზროვნებისა ანუ საღვთო მეტყველებისა. მაგრამ რადგანაც ისინი ჯერ კიდევ ხორცში იყვნენ და მხოლოდ მათგან წვდომა ამ უზენაესი სიკეთისა არ იყო საკმარისი, არამედ ეკლესიური ვალდებულებით ისინი მოვალენი იყვნენ სხვებისთვისაც მიეფინათ მათგან წვდომილი სიკეთე.

მოციქულთა მრავალ ენაზე ამეტყველება სულთმოფენობის ჟამს

62-63

მოციქულთა მრავალ ენაზე ამეტყველება სულთმოფენობის ჟამს

ჩვენს წინა საუბარში განვიხილავდით დაცემულ მდგომარეობაში კაცობრიობის გამთლიანებისათვის აუცილებელი პირობის – ერთი ენის რაობის საკითხს. იმ თვისებებს, რაც ამ ენას ყველაზე უფრო ძირეულად უნდა ჰქონოდა, კვლავ შეგახსენებთ, რომ გამსჭვალავი კაცობრიობის პირველ ენისა დაცემულ მდგომარეობაში უნდა ყოფილიყო ერთი მხრივ მწუხარება საკუთარი დანაშაულის გამო და მეორე მხრივ ამ მწუხარებაში სასოებაც იმისა, რომ ადამიანს ეპატიება დანაშაული და ის თავის სამშობლოს კვლავ დაუბრუნდება, კვლავ გამოიხსნება ცოდვისმიერი ტყვეობიდან.

მეხსიერების გენეტიკურობა. სამოთხის შესახებ მახსოვრობა ადამიანებში. მაცხოვრის განკაცების ჟამის შესახებ

59-60

ჩვენს ბოლო საუბარში, ვფიქრობთ, მსმენელთან ერთად მივედით იმ უეჭველ დასკვნამდე, რომ საეკლესიო ტერმინოლოგია, ანუ ის ერთი დედა ენა, რაც ჭეშმარიტი კაცობრიობის, ეკლესიაში ახალშობილი კაცობრიობის ერთმთლიანობას მარადიულად ინარჩუნებს, არის ზნეობრივი მონაცემი. ანუ საეკლესიო ენა უპირველეს ყოვლისა ზნეობრივია, სიწმინდის საკუთარ თავში გამოხმატველია და დამცველია, სადაც ჭეშმარიტი ერთმთლიანობაა, გამოხატულებაცაა და ერთ-ერთი განმაპირობებელიცაა ამ ერთ მთლიანობისა.

აი ამ დასკვნის საფუძველზე ჩვენ შეგვიძლია კვლავ მივუბრუნდეთ კაცობრიობის დასაბამიერი ენის საკითხს. რამდენიმე საუბრის წინ აღვნიშნავდით, რომ საკუთრივ ამ ენის გამოხატულება კონკრეტულად როგორი იყო, ჩვენ, რა თქმა უნდა, ამაზე ვერ ვიმსჯელებთ (მიუხედავად იმისა, რომ შეიძლება გარკვეული ვარაუდები გვქონდეს). რაზეც მყარად შეგვიძლია ვისაუბროთ ეს გახლავთ იმ პროტო ენის, დასაბამიერი ენის გარკვეული თვისებები, თუ რა თვისებებით შეიძლება ყოფილიყო ის განმსჭვალული.

საეკლესიო ტერმინოლოგია როგორც ზნეობრივი მონაცემი

57-58

ბოლო საუბრისას ჩვენ განვიხილავდით საკითხს ენის ფენომენის შესახებ. ვეხებოდით თავდაპირველ მდგომარეობას ადამიანისას სამოთხეში. შემდგ, როდესაც ცოდვით დაეცა ადამიანი, ენობრივი კუთხითაც ეს დაცემა, რა თქმა უნდა, სახეზეა. თუ დავდაპირველი შინაგანი სიტყვა, გონებითი გაზრახება ნიშანდობლივი იყო ადამიანის სულიერი მეტყველებისთვის, მსგავსად ანგელოზური მეტყველებისა, ცოდვით დაცემამ მეტყველებასაც გარეგანი, მატერიალური შესამოსელი შესძინა და ისევე როგორც ადამიანი ტყავის სამოსელით დაიფარა და ეკლესიის მამათა განმარტებით ტყავის სამოსელი აქ სიმბოლო მატერიალურობისა, მოკვდავობისა, დაშლადობის მქონე ნივთიერებისა, ამგვარადვე ენამაც მატერიალური სამოსელი მიიღო და სიტყვა შინაგანი გახდა სიტყვა წარმოთქმული, ანუ სიტყვა ხმოვანი. კვლავ გავიხსენებთ პეტრიწის თარგმანს ამ შემთხვევაში ჩვენთვის ნიშანდობლივს: სიტყვა გარემოსილი, ანუ მატერიალური სამოსელით დაფარული. სულიერი აზრის ამგვარად დაფარვით მატერიალურმა სამოსელმა ენას შესაძლებლობა მისცა ამ დაცემულ მდგომარეობაში კაცობრიობის შემაკავშირებელი ყველაზე მნიშვნელოვანი საურთიერთობო საშუალება გამხდარიყო.

სალაპარაკო ენის წარმოშობა

56

ჩვენს წინა საუბარში ვეხებოდით კონკრეტულად სამოთხისეულ ცხოვრებაში ადამთან დაკავშირებით ენის რაობის საკითხს და აღვნიშნავდით, რომ ენა, რომლითაც ადამი სამოთხეში მეტყველებდა, თუ, რა თქმა უნდა, ამ შემთხვევაში ენას მხოლოდ სიმბოლურ გაგებას შევუნარჩუნებთ, ეს იყო იგივე შინაგანმდებარე სიტყვა. ჩვენ ეს ტერმინები ნაწილობრივ უკვე განვიხილეთ, რომ ეკლესიური სწავლებით არის ორი სახეობა სიტყვისა, ერთია შინაგანმდებარე სიტყვა, მეორეა გარეგანი სიტყვა, გამოვლენილი ანუ პროფორიკული სიტყვა. ის რასაც ენათმეცნიერება შეისწავლის, რაც გრამატიკულ კანონზომიერებას დამყარებული ენაა, ეს გახლავთ სწორედ პროფორიკული ანუ გარეგანი, ანუ ხმოვანი სიტყვა, ხოლო შინაგანმდებარე სიტყვა არის იგივე აზროვნებითი მეტყველება, აზრისმიერი სიტყვა და ადამს სამოთხეში სწორედ ეს მეტყველება ჰქონდა. ამავე აზრით გაიგება მის მიერ ცხოველებისადმი სახელის დარქმევაც, რომ სულიერად, აზრისმიერად განჭვრიტა მათი რაობა, მათი სახეობა და საკუთარ გონებაში განსაზღვრა კიდეც, დაახარისხა კიდეც თითოეული მათგანი. აქ, რა თქმა უნდა, არაა საუბარი იმაზე, რომ ამა თუ იმ ცხოველს რაღაც კერძოობითი, თანხმოვნებისა და ხმოვნებისგან შედგენილი სახელი დაარქვა მან.

სამოთხისეული სულიერი მეტყველება

55

ჩვენი წინა საუბრები ეხებოდა ენის რაობას ბიბლიურ-ეკლესიური სწავლებით. კონკრეტულად ბოლო საუბარში განვიხილავდით საკითხს იმასთან დაკავშირებით, თუ სალაპარაკო ენა, გრამატიკულ კანონზომიერებებზე აგებული ენა, როგორც შენაძენი ადამიანის ისტორიისთვის და არა განუყოფელი მისი ბუნებისგან, როდის უნდა შესძენოდა მას. ამასთან დაკავშირებით ჩვენ მივედით იმ დასკვნამდე, რომ განსხვავებით თანამედროვე ლინგვისტიკაში მიღებული დასკვნისა, თითქოს ენა ესაა როგორც ერთობლივი მონაცემი, ძღვენი ადამიანისადმი ღვთისგან, რომ ენა როგორც ასეთი არ შექმნილა და რომ ადამიანი, მითუმეტეს, მის შექმნაში არ მონაწილეობდა, ამისგან განსხვავებით გრამატიკული ენის მხრივ ჩვენ უეჭველად ბიბლიურ-ეკლესიური სწავლების საფუძველზე იმ დასკვნამდე მივდივართ, რომ ეს ენა ღვთის შთაგონებით ადამიანისგან შექმნილია. რა თქმა უნდა, აქ ცნობიერებითი ელემენტიც უნდა ვიგულვოთ, რომ გარკვეულ შემთხვევაში შეგნებულობა, ცნობიერება, მოაზროვნეობა ენის შექმნაში მონაწილეობდა. მაგრამ ქვეცნობიერსაც, ანდა მდგომარეობით მხარესაც დიდი როლი აქვს. ასე რომ, ურთიერთობაში, სხვადასხვა შემთხვევაში გარემოსგან კარნახით, თანდათანობით, უნდა ვთქვათ, რომ ყალიბდებოდა ადამიანური სამეტყველო ენა.

ადამიანური ბუნების შესახებ. სალაპარაკო ენა, როგორც ადამიანური ბუნების შენაძენი და არა მისი თვისება

54

წინა საუბრებში ჩვენ ვეხებოდით საკითხს იმასთან დაკავშირებით, თუ რამდენად უკავშირდება ადამიანის ბუნებას ენობრივი ფენომენი, სალაპარაკო ენა, სამეტყველო ენა. აღვნიშნეთ, რომ სამეტყველო ენა, მატერიალურ გარსში გამოხატული ენა, არ არის ადამიანური ბუნებისთვის განუყოფელი, რომ ის შენაძენია ადამიანური ბუნებისთვის და რომ მხოლოდ ეს არ არის ის ნიშანი, რითაც ადამიანი განეყოფა ცხოველს, რომ დებულება იმასთან დაკავშირებით, თითქოს ენობრივი ფენომენის გაუქმების ჟამს ადამიანი ცხოველი ხდება, თუ ადამიანში ენობრივ ფენომენს გავაუქმებთ ის ცხოველს უიგივდება, ეს დებულება ენათმეცნიერთა შორის მიღებული, არ გახლავთ მართებული ბიბლიურ-ეკლესიური სწავლებით. და რამდენადაც ამ საკითხს შევეხეთ, შევეხეთ იმას, თუ რა უნდა განასხვავებდეს მაშ ადამიანს ცხოველისაგან, ვალდებული ვიყავით განგვეხილა ეკლესიური სწავლება ცხოველური და ადამიანური ბუნების შესახებ, რა არის ცხოველი, რა ბუნებისაა ის და რა ბუნებისაა ადამიანი. ამასთან დაკავშირებით მივუთითებდით, რომ სხეულებრივი ასპექტით დაცემულ მდგომარეობაში ადამიანი არსებითად ცხოველური ბუნებისაა, რომ სხეულებრივად ადამიანსა და ცხოველს შორის ამ მიწიერ ყოფაში არ არის სხვაობა, სხვაობა არის მათ მეორე ნაწილში, რომლის განმარტებისასაც ჩვენ ჯერჯერობით კვალავაც ვტოვებთ ბერძნულ სახელწოდებას “ფსიხე”, რომ ცხოველური “ფსიხე” და ადამიანური “ფსიხე” ერთიმეორისგან არსებითად განსხვავდება. 

ედიშერ ჭელიძე - საეკლესიო სიმართლე წითელი კვერცხის შესახებ და ზოგიერთი სხვა ლიტურგიკული საკითხი

მეორე საუკუნის დიდ საეკლესიო ფილოსოფოსს, წმ. ათენაგორა ათენელს დავესესხებით:

„ყოველ დოგმატსა და მოძღვრებას, დაკავშირებულს არსთა შორის ჭეშმარიტებასთან, თანაშეეზრდება რამ სიცრუე“ (Παντὶ δόγματι καὶ λόγῳ τῆς ἐν τούτοις ἀληθείας ἐχομένῳ παραφύεταί τι ψεῦδος, PG. 6, col. 973 A).

ნიმუშისთვის, საკმარისია გულდასმით გავეცნოთ თუნდაც უწმინდესი „კურთხევანის“ ძველ ქართულ ხელნაწერებს, რომ სრულად დავრწმუნდეთ ზემორე დებულების უტყუარობაში, ვინაიდან თვალნათლივ ვნახავთ, რომ ხსენებული ხელნაწერების უდიდეს ნაწილში განმაღმრთობელ ტექსტებთან ხორცმეტისებრ არის თანაშეზრდილი არაერთი ფსევდო, ყალბი, აბსოლუტურად ცრურწმენითი „ლოცვა“ (უკეთ, „შელოცვა“), რომელთა გამიჯვნაც ჭეშარიტისგან ფილოლოგიურად საკმაოდ რთულია.

საეკლესიო მწერლობის ჰიმნოგრაფიული ჟანრი

33

წინა საუბრებში განვიხილავდით ლიტურგიკული ჟანრის ყველაზე მნიშვნელოვან ძეგლს, რომელსაც “კურთხევანი” (აგრეთვე “დიდნი კურთხევანი”) ეწოდება. აღვნიშნავდით, რომ, რა თქმა უნდა, ლიტურგიკული ჟანრი, ლიტურგიკული მწერლობა მხოლოდ ამ წიგნით არ შემოიფარგლება. მრავალი სხვა უმნიშვნელოვანესი კრებული შედის ლიტურგიკულ ჟანრში. ყველა მათგანს, ცხადია, ჩვენ ვერ შევეხებით, მაგრამ ვთვლით, რომ აუცილებელია ცალკე გამოიყოს და ალბათ რამდენიმე საუბრის სახით განხილულ იქნეს ლიტურგიკული ჟანრის ასევე უმნიშვნელოვანესი ნაწილი, რაც განუყოფელია თუნდაც ჩვენს მიერ უკვე განხილული “დიდი კურთხევანისგან”, ნებისმიერი სხვა ლიტურგიკული წიგნისგან, საზოგადოდ ღვთისმსახურების ნებისმიერი სახისგან, ეს გახლავთ ე.წ. ლიტურგიკული პოეზია ანუ თავისი ნამდვილი სახელწოდებით საეკლესიო ჰიმნოგრაფია, საეკლესიო გალობა.

საეკლესიო მწერლობის ლიტურგიკული ჟანრი

26-32

ტერმინ “ლიტურგიის” გნმარტება; ღვთისმსახურების დანიშნულება

ბოროტების წარმოშობის მიზეზები

წინა რამდენიმე საუბარში ჩვენ შეძლებისდაგვარად შევეხეთ ქრისტიანული ფილოსოფიის ჟანრს. რა თქმა უნდა, კიდევ ბევრი რამ ამ კუთხით შეიძლებოდა თქმულიყო, მაგრამ რამდენადაც ჯერ კიდევ პატროლოგიის შესავალთან გვაქვს საქმე და ჟანრობრივ დახასიათებას წარმოვადგენთ ქრისტიანული ლიტერატურისას, ზემოთქმული, საკუთრივ ქრისტიანულ ფილოსოფიასთან დაკავშირებით, ვფიქრობთ, საკმარისია.

ამჯერად შევეხებით ქრისტიანული ლიტერატურის ერთ განსაკუთრებით და ასევე უაღრესად ფართო მოცულობის მქონე ჟანრს, რასაც ლიტურგიკული მწერლობა ჰქვია.